Dekolonisatie is niet meer alleen een historische term

Volgens het woordenboek wordt met ‘dekolonisatie’ gedoeld op ‘het staatkundig zelfstandig worden van koloniën’. Hoewel vrijwel alle landen die ooit gekoloniseerd zijn geweest, inmiddels zelfstandig zijn, figureert het woord dekolonisatie de laatste tijd toch vaak in de media. Niet als historische term, maar als naam van een proces dat volop gaande is of zelfs nog op gang gebracht moet worden. Neem het bericht, eerder deze week, over de Universiteit van Amsterdam. Die heeft een decolonization toolkit gelanceerd, volgens het universiteitsblad Folia ‘een virtuele gereedschapskist vol met tips en materiaal om jezelf of de universiteit te dekoloniseren’.

Bij de interpretatie van zo’n bericht kom je met de vertrouwde ­definitie van dekoloniseren (‘vrijmaken van koloniale afhankelijkheid’) niet ver. Het heeft er dan ook alle schijn van dat dekoloniseren en dekolonisatie nieuwe betekenissen aan het ontwikkelen zijn.

Minder eurocentrische blik op de wereld

In de praktijk wordt dekolonisatie de laatste maanden gebruikt in een relatief nieuwe betekenis: het elimineren van de sporen van het (westerse) kolonialisme in ons denken over geschiedenis, over wetenschap, over kunst en literatuur, over religie, filosofie en ideologie. Het idee daarachter is dat deze ‘mentale dekolonisatie’ zal leiden tot een verandering in de houding van met name westerlingen: een minder eurocentrische blik op de wereld en afstemming van hun handelen op een samenleving die gekenmerkt wordt door pluriformiteit, diversiteit en inclusiviteit – de buzzwoorden van onze tijd. Sommige commentatoren presenteren die hedendaagse dekolonisatie als een harmonieus verlopend proces, anderen zien er juist een ‘culturele revolutie’, soms zelfs een antiwesterse beeldenstorm in.

De nieuwe betekenissen van dekolonisatie en dekoloniseren staan niet op zichzelf: we hebben ze overgenomen uit het Engels.

tdb@taalbank.nl