De zoon van twee filmsterren over de jacht op Harvey Weinstein

Begin jaren negentig speelde de Amerikaanse actrice Annabella Sciorra een kleine rol in een film die door Harvey Weinsteins firma Miramax werd geproduceerd. Na een etentje met Miramax-medewerkers bood Weinstein haar een lift aan. Hij zette haar keurig voor haar huisdeur af. Niet lang daarna, kort voordat ze naar bed wilde gaan, werd er op haar deur geklopt. Ze deed de deur op een kier open, maar voor ze het wist, stond Weinstein binnen. Hij overrompelde haar en verkrachtte haar, niet één, maar meerdere keren. Wat er daarna gebeurde, is moeilijk te begrijpen voor wie nog nooit zelf is aangerand of verkracht. Sciorra schaamde zich. “Ik had me verzet”, vertelde ze jaren later aan onderzoeksjournalist Ronan Farrow. “Maar toch dacht ik steeds: waarom heb ik die deur opengedaan? Wie doet er nu de deur open om die tijd? Ik schaamde me enorm. Ik voelde me walgelijk. Ik voelde me alsof ik iets verkeerds had gedaan.”

Ze was niet de enige, zoals we inmiddels weten. Tientallen vrouwen vielen ten prooi aan Weinsteins seksuele agressie. Ze werden met een legitiem klinkende smoes naar een hotelkamer gelokt of deden nietsvermoedend hun deur voor hem open. Blinde angst, pure ontzetting en Weinsteins brute kracht maakten een vlucht onmogelijk. Als de vrouwen over hun ervaringen vertelden, werden ze niet geloofd. Ze hadden toch immers vrijwillig een afspraak met hem gemaakt? Eigenlijk hadden ze zelf ook schuld, betekende dat. Anders uitgedrukt: slachtoffers van seksueel geweld worden algauw als daders beschouwd. Ook, pervers genoeg, door henzelf.

Adviseur Obama

Er was iemand met moed, doortastendheid en begrip voor nodig om die verhalen te vertellen. Zo iemand was Ronan Farrow. Als zoon van Mia Farrow en Woody Allen lijkt hij niet de meest voor de hand liggende spreekbuis voor Weinsteins slachtoffers. Met zijn blonde haar, groene ogen en regelmatige gezichtstrekken ziet hij er bovendien meer uit als een fotomodel dan een serieuze onderzoeker. In werkelijkheid studeerde Farrow filosofie en rechten, en maakte hij als adviseur van president Obama deel uit van de Amerikaanse regering. Als je afgaat op ‘Catch & Kill’, zijn onlangs verschenen boek over seksueel geweld en de gevolgen daarvan, moet je vaststellen dat de vele slachtoffers geen betere pleitbezorger hadden kunnen vinden.

Toegegeven, een groot deel van ‘Catch & Kill’ (een term voor het monddood maken van mensen die iemands reputatie op het spel dreigen te zetten) leest aanvankelijk als een avonturenroman, met Farrow als de onbetwiste held. Dankzij de woordelijk weergegeven dialogen lijkt het boek zelfs verdacht veel op een script, klaar om verfilmd te worden – je hoeft geen genie te zijn om te voorspellen dat dit binnenkort ook echt zal gebeuren. Op licht hijgerige toon vertelt Farrow hoe hij als journalist bij televisiestation NBC op zoek gaat naar Weinsteins vele slachtoffers en daarbij zelf aan de rand van uitputting raakt. Farrow reist niet gewoon door New York, maar wringt zich ‘door de uitgangsmassa’, springt al dan niet door de stromende regen om in een bar in een achterafbuurt met nieuwgevonden ‘bronnen’ te gaan praten, vliegt heen en weer naar Californië voor interviews, vervolgt als een bloedhond elk nieuw spoor en komt in alle drukte en zenuwen niet aan eten en slapen toe. Door al die opgewondenheid komen Weinsteins slachtoffers er in ‘Catch & Kill’ aanvankelijk wat bekaaid af, vooral als Farrow uitgebreid vertelt over de dreigementen die hij van Weinstein én van zijn eigen werkgever moet verduren. Maar aan de andere kant: die zijn ook niet mals. Vanaf het begin van het onderzoek naar Weinsteins misdaden wordt Farrow door zijn baas bij NBC systematisch bij zijn onderzoek belemmerd. Hij wordt achtervolgd, zijn telefoon wordt afgetapt en zijn mails worden gehackt. Uiteindelijk verliest hij zijn baan. Het gerenommeerde weekblad The New Yorker heeft godzijdank de moed Farrow te ondersteunen en publiceert na uitgebreide factchecking zijn verhaal in oktober 2017.

Monddood maken van slachtoffers

Halverwege ‘Catch & Kill’ bedaart Farrow gelukkig een beetje. Dan onthult hij op een kalmere manier de ongelooflijke en griezelige verbindingen tussen NBC, Weinstein en een privéspionagenetwerk genaamd Black Cube, opgezet door oud-leden van de Israëlische geheime dienst. Farrow vertelt hoe Weinstein en NBC, maar ook Bill Clinton, de diensten van Black Cube inhuurden om hun slachtoffers monddood te maken. Daarin slaagde Black Cube wonderwel – de complexe spionageromans van John le Carré vallen in het niet bij Farrows verhalen over hoe medewerkers van Black Cube de levens van de slachtoffers binnendrongen en verwoestten. Ook de verstrengelingen tussen Weinstein en publieke diensten, zoals de openbare aanklager van New York, zijn angstaanjagend. Weinstein alleen al liet 91 vrouwen, waaronder Sciorra, schaduwen, lastigvallen en chanteren. Onderzoek van de politie liep stuk op inmenging van hogerhand, en getuigen zagen zich met de almachtige advocaten van de tegenpartij geconfronteerd.

De meeste indruk maken ten slotte toch de vrouwen die genoeg moed verzamelden om Farrow hun verhalen te vertellen. Een van de aangrijpendste getuigenissen is die van een oud-NBC-medewerkster, die door haar baas bruut werd verkracht, maar hem uit angst voor mogelijke repercussies meerdere malen zijn gang liet gaan, zoals dat heet. Toen ze toch een klacht indiende en de man ontslagen dreigde te worden, vroeg een mannelijke collega sceptisch: “Staat de straf wel in verhouding tot het vergrijp?” Uiteindelijk verloor ze haar baan en raakte ze aan de drank. “Het management van NBC”, schrijft Farrow, “had van haar een paria gemaakt”.

Het verhaal loopt gelukkig relatief goed af. Weinstein werd gearresteerd (maar is nog steeds niet veroordeeld) en het onderzoek leidde tot het ontstaan van de #metoo-beweging. Maar het einde van de onthullingen is nog niet in zicht. Bovendien houdt Farrow zich inmiddels ook met de Epstein-zaak bezig. Haal daarom diep adem en léés dit boek. ‘Catch & Kill’ is een must voor iedereen die denkt dat slachtoffers van seksueel geweld ook altijd zelf schuld hebben. Voor de slachtoffers zelf is het boek een zegen.

Ronan Farrow
Catch & Kill. Chantage, spionage en het complot om seksueel misbruik te verzwijgen
Vertaling Anna Helmers-Dieleman, Alexander van Kesteren en Mylene Delfos Luitingh-Sijthoff; 456 blz. € 21,99

Lees ook:

Zij zei: Zijn woord tegen het hare. Over de Weinstein-affaire.

De drie met een Pulitzer Prize bekroonde journalisten die #metoo ontketenden, schreven twee boeken over de affaire-Weinstein.