Een zinderende rechtbankfilm over een misbruikzaak en machtsverhoudingen die aanzet tot nadenken. Daarmee begint zondag een nieuwe reeks Telefilms. Crime is het thema van die reeks.
Om te bepalen of er daadwerkelijk sprake was van penetratie moeten we weten hoe ver meneer Ploch bij u naar binnen is gedrongen, zegt de rechter. “Het aantal centimeters is doorslaggevend.” Amanda Richter kijkt de grijze man achter een zwaar houten bureau verbijsterd aan. “Heeft u enig idee hoe belachelijk die vraag is?”
De Zitting is een van de zes Telefilms die komend najaar en begin volgend jaar te zien zijn op NPO3. De film gaat over de schrijfster Amanda Richter die politicus en premierskandidaat Fabian Ploch beschuldigt van een verkrachting die 25 jaar geleden plaatsvond in een studentenhuis.
Het is een sobere film met mannen in grijze pakken en keurige dames in het saaie decor van een rechtbank. Dat de film de kijker tot het einde op het puntje van zijn stoel houdt, is te danken aan het geweldige scenario en de topcast, met in de hoofdrollen het acteursechtpaar Kim van Kooten en Jacob Derwig.
Gevoel van urgentie
Elk jaar verschijnen er zes Telefilms. Die worden gemaakt voor de televisie, zonder commercieel oogmerk, vertelt Jeanine Hage. Zij is directeur van Cobo, de stichting die de films mogelijk maakt. Een Telefilm haakt aan bij de actualiteit en dat kan omdat de productietijd korter is dan van een bioscoopfilm. Voorwaarde is dat het script goed is en aansluit bij het thema. Dit jaar is dat ‘crime’. “En het verhaal moet uit de tenen van de makers komen”, zegt Hage.
Voor regisseuse Saskia Diesing ging dat verhaal over de MeToo-discussie. Zij wilde met De Zitting vooral graag de achterliggende machtsstructuren laten zien. Het echte gevoel van urgentie ontstond tijdens het vooronderzoek dat ze samen met scenarioschrijver Lykele Muus deed, vertelt ze aan de telefoon.
Vooraf luisterden ze naar podcasts en verdiepten zich in binnen- en buitenlandse misbruikzaken. Een belangrijke inspiratie was de Amerikaanse zaak Ford vs. Kavanaugh. Daarin beschuldigde Christine Ford rechter Kavanaugh van misbruik tijdens hun middelbareschooltijd. Dat bleek geen belemmering voor zijn benoeming in het hooggerechtshof.
Helende werking
Muus en Diesing ontdekten dat er weinig zaken voor de rechter komen en dat er nog minder vermeende daders worden veroordeeld. “Die hele MeToo-discussie gaat over macht en machtsstructuren", zegt Diesing. “Er valt zoveel te vertellen en het is echt superbelangrijk dat we over dit onderwerp blijven praten. Dus ja, dit verhaal komt wel uit mijn tenen.”
Toch is het ook goed dat ons rechtssysteem zo zorgvuldig is, zegt Diesing. “En zelfs als seksueel misbruik niet juridisch kan worden bewezen, heeft zo’n rechtszaak toch een helende werking. Ik heb veel respect gekregen voor de rechters en de officier van justitie.”
Het was de bedoeling om de kijkers te laten nadenken over waarheidsvinding, zegt Diesing. Wat is bijvoorbeeld de motivatie van de schrijfster om pas na 25 jaar met zo’n zware beschuldiging naar buiten te komen? Waarom speelt er een genoegzaam lachje om haar mond als ze tijdens haar verklaring fijntjes opmerkt: “Willen wij een verkrachter als minister-president?” En is er een verband met het manuscript voor haar nieuwe boek?
Twijfel bij de kijker
Door het sobere decor en ontbreken van een bombastische soundtrack gaat alle aandacht uit naar de personages en hun onderlinge verhoudingen. Vaak gaat het er niet om wat er wordt gezegd, maar juist om wat er níet wordt gezegd. Die stille reacties van de acteurs vertellen een groot deel van het verhaal.
Diesing koos ervoor om alle personages uit te diepen, waardoor de kijker zich met alle hoofdpersonen wel een beetje kan identificeren. “Net als in de rechtbank ervaar je als kijker afstand tot de zaak. Je kunt luisteren naar de feiten of juist naar de emoties van de karakters, zonder dat je je echt in iemand inleeft vanuit één perspectief. Juist die twijfel bij de kijker maakt het interessant. We zijn gewend aan films waarbij je uiteindelijk ziet wat er nou echt is gebeurd. En dat wilden we dus per se niet, want dat zo is het met dit soort rechtszaken in het echte leven ook niet.”
Telefilms
Sinds 1998 worden elk jaar zes films speciaal gemaakt voor televisie. Jeanine Hage van Cobo, de stichting achter de Telefilms, is trots op de meer dan 130 films die al zijn verschenen. “Niet alles is even fantastisch, maar over de de lat ligt altijd hoog.”
De Telefilms zijn ontstaan vanuit de behoefte aan meer films op televisie, zonder ingewikkelde financiering of samenwerkingen in het buitenland. De films worden daarom voor het leeuwendeel gefinancierd door het ministerie van onderwijs en cultuur in samenwerking met Cobo en de omroep. De films geven ook beginnende acteurs, scenarioschrijvers en regisseurs een kans.
Sommige films vinden toch hun weg naar de bioscoop, zoals Het Schnitzelparadijs dat in 2005 zelfs vijf weken op de eerste plek in de film toptien stond en een Gouden Kalf won. Aanmodderfakker - een film over een gesjeesde student zonder levensdoel - bleek in 2014 een kaskraker en sleepte drie Gouden Kalveren in de wacht . Of er tussen de nieuwe Telefilms ook zo’n pareltje zit, durft Hage niet te zeggen, ze vindt alle Telefilms geweldig.
De Zitting is zondag 19 september om 20.25 uur te zien op NPO 3, twee andere volgen de komende weken. De laatste drie worden - wegens productievertraging door corona, beging volgend jaar uitgezonden.
Lees ook:
De ene telefilm lukt, de andere niet. Geeft niet
De lente is het seizoen van de nieuwe telefilms, en daar geniet ik heimelijk van. Alsof die voor televisie gemaakte speelfilms puur een zaak zijn tussen mij en mijn tv.
