De verleiding om ‘erop zitten’ verkeerd te schrijven is onweerstaanbaar

Een collega had op Twitter een enquêtevraag gesteld, die eindigde op ‘als de dag er weer op zit’. Of moest het zijn ‘als de dag er weer opzit’? Verschillende twitteraars merkten op dat ‘op’ hier bij ‘er’ hoort en dus niet bij ‘zitten’. Het is niet ‘er opzitten’ maar ‘erop zitten’.

Duidelijk advies, maar waar komt die twijfel vandaan? Als je op het internet gaat zoeken naar de verschillende manieren waarop mensen ‘erop zit’ spellen, dan komen zowat alle varianten voor: ‘erop zit’, ‘er opzit’, ‘er op zit’, en ‘eropzit’.

Meestal komt in een ruwe telling de correct gespelde variant bovendrijven, maar dat is hier niet het geval. ‘Er op zit’ is de meest voorkomende variant, althans over het hele internet gerekend, ook als je de zoekruimte tot gepubliceerde werken in de digitale bibliotheek beperkt. ‘Er opzit’ is het minst frequent.

Een soort salomonsoordeel

Zo te zien heeft ‘er op zit’ vaker een letterlijke betekenis (‘Nu het dak er op zit’), maar ook in de figuurlijke betekenis komt het voor (‘Nu de dienst er op zit’). Dat zegt natuurlijk niets over de vraag wat het volgens de spellingregels moet zijn, maar wel over ons taalgevoel.

Blijkbaar hebben we bij dit soort constructies, zogeheten partikels (‘in’, ‘op’, ‘af’), die enerzijds bij een r-woord kunnen horen (‘er’, ‘daar’, ‘hier’, ‘waar’) en anderzijds bij een werkwoord (‘intrekken’, ‘opvegen’), een soort oppervlakkig rechtvaardigheidsgevoel dat het partikel zo eerlijk mogelijk over die twee wil verdelen. In de combinatie ‘er weer op zit’ is de verleiding om het verweesde partikel dan maar aan het werkwoord vast te schrijven haast onweerstaanbaar. Bij ‘erop zitten’ voelt het weer oneerlijk omdat het werkwoord net zo dichtbij staat. Aan de andere kant voelt ‘er opzitten’ ook niet eerlijk, dus ‘er op zitten’ zou dus weleens een soort salomonsoordeel kunnen zijn. Dan maar allebei geen ‘op’.

peter-arno.coppen@ru.nl