De 'transistorradio' van Eindhoven geeft weer licht

Misschien wordt het toch weer dringen in de oude gerestaureerde reizigerstunnel van het station van Eindhoven. Geen passagiers die gehaast de trein willen halen, maar mensen die er speciaal doorheen lopen om te kijken naar een van de blikvangers van het verbouwde station.

Lichtwand

Over de volle lengte van 90 meter heeft architect Luc Veeger een lichtwand laten maken. Kunstenaar Daan Roosegaarde vulde die in met nachtelijke Nasa-beelden uit de ruimte. De blauwe muur waarin voortdurend lichtjes opflikkeren, brengt in beeld hoeveel licht er 's nachts wordt geproduceerd. Het is alsof je een luchtreis maakt boven alle continenten. In de dichtstbevolkte delen en economische wereldcentra verbleekt het blauw of verdwijnt het zelfs door al het licht. De grote donkere vlakken krijgen daardoor haast iets geruststellends: er zijn ook nog ongerepte plekken in de wereld.

Niet alleen in de installatie 'Space' van Roosegaarde speelt licht de hoofdrol. Het was ook het leidende principe voor architect Luc Veeger van Arcadis die het integraal ontwerp maakte voor de verbouwing en restauratie van het station, dat te klein was en gedateerd.

Tekst gaat verder onder de foto

Philips

Dat mag voor de hand liggen in de lichtstad van Nederland, waar vader en zoon Philips in 1891 hun eerste gloeilampenfabriekje oprichtten. Het was ook nodig omdat het station, een rijksmonument, een donker hol was geworden. Veeger maakte er weer het strakke, ruime en lichte station van dat het was bij de opening, in 1956.

Eind dit jaar wordt het in opdracht van de gemeente Eindhoven, NS en ProRail vernieuwde station officieel geopend. Door de uitbreiding met een nieuwe reizigerstunnel is het berekend op 120.000 bezoekers per dag, 30.000 meer dan nu. Vijf jaar duurde de verbouwing, die 70 miljoen euro kostte.

Reizigerstunnel

Toch hebben de reizigers nauwelijks overlast ondervonden. De oude reizigerstunnel bleef in gebruik, terwijl daarnaast de nieuwe passage werd gebouwd. Door dieper te graven is die bijna een meter hoger dan de oude tunnel, en met zijn 35 meter meer dan vier keer zo breed.

Architect Luc Veeger staat in de stationshal, de Zuidhal, aan de kant van het centrum. Links lonkt de lichtwand in de oude, smalle en lage tunnel, die in gebruik blijft als extra doorgangsroute vanaf de perrons. Rechts wacht de nieuwe passage met zeeën van ruimte én liften naar de perrons. In de oude situatie was er alleen een goederenlift voor de reizigers. Je kunt je haast niet voorstellen dat tot voor kort zich dagelijks gemiddeld 90.000 mensen door de 8 meter brede en 2.30 meter hoge oude tunnel persten. Veeger: "En dan stonden er ook nog kiosken in."

Tekst gaat verder onder de foto

Wederopbouwarchitectuur

In de volksmond wordt het stationsgebouw van Eindhoven met zijn strakke wederopbouwarchitectuur wel de transistorradio genoemd, omdat het lijkt op zo'n ouderwetse radio. Architect Koen van der Gaast ontwierp het station, als opvolger van Sybold van Ravestein, die nog wel de reizigerstunnel heeft getekend.

In de loop der jaren slibde het gebouw geleidelijk aan dicht door allerlei verbouwingen. Veeger wijst naar de enorme glasgevel van de hal. "Die was helemaal dichtgetimmerd." Ook de karakteristieke gebogen elementen in de plafonds zijn weer zichtbaar, in de oorspronkelijke kleuren. Toegepaste kunst was een belangrijk onderdeel in het ontwerp van Van der Gaast. De glaskunstwerken van Lex Horn zijn schoongemaakt en hersteld. Drie vloermozaïeken van Jan Boon bleken verdwenen, maar zijn in de oude tunnel aan de hand van foto's gereconstrueerd. Op de muur in de hal zijn afdrukken zichtbaar van letters.

Veeger: "Ook Mondriaan keert terug, de letters worden gerestaureerd." Dus zal binnenkort een uitspraak van schilder Piet Mondriaan de reizigers weer begeleiden: 'Conventie, een soort herinnering, is het grootste beletsel om te genieten van leven en kunst'. Ook in de nieuwe reizigerstunnel heeft Veeger elementen opgenomen die verwijzen naar het oorspronkelijke ontwerp. De gekromde wanden en glooiende nissen onder de trappen maken de ruimte intiemer, én zijn een knipoog naar de architectuur van Sybold van Ravestein.

Licht, lucht en ruimte

Al het opschonen bracht weer licht, lucht en ruimte in het station. Daarnaast zorgt de bijzondere dakconstructie van glas boven de nieuwe reizigerstunnel voor veel extra licht. Veeger liet zich inspireren door het glasdak van het Victoria&Albert Museum in Londen. Ter hoogte van de perrons zijn de plafonddelen verlicht, waardoor passanten niet het idee hebben dat ze zich een paar meter onder de grond bevinden. De perronkap, eveneens een rijksmonument, is voorzien van zonnecellen.

Ook de hal aan de noordkant - het woord achterkant mag niet worden gebruikt van de architect - is opgeknapt. Veeger: "Toen het station werd gebouwd stond het aan de rand van de stad. Aan de noordkant was er nog niets. Door de komst van de Technische Universiteit en de groei door de industrialisatie is het station midden in de stad komen te liggen."

Dat een station in de visie van de spoorwegen ook een plek is om te verblijven, wordt benadrukt met de ere in herstelde restauratie en loungebanken in de nieuwe passage. Uiteraard ontbreekt ook hier niet het geijkte rijtje snackbars en kledingzaken dat je tegenkomt op alle vernieuwde stations. Op dit punt had Veeger zich te houden aan de uniformiteit die de spoorwegen nastreven. Toch zullen reizigers volgens de architect meteen ervaren dat ze in Eindhoven zijn, zeker als het donker is. "Het draait hier allemaal om licht, op alle mogelijke manieren toegepast, van daglicht tot ledverlichting en lichtkunst."