De titel ‘Mijn verhaal’ roept een truttigheid op die het boek van Michelle Obama geen recht doet

Liefde op het eerste gezicht was het niet. Pas na een tijdje werd Michelle Obama getroffen door de ‘vreemde-mengeling-van-alles-man’ die haar latere echtgenoot Barack bleek te zijn. In sommige opzichten leken ze op elkaar: beiden waren intelligent, idealistisch en gracieuze verschijningen. Maar waar Barack een zekere Hawaiiaanse zwier bezat, enige punctualiteit miste en durfde af te wijken van door anderen uitgestippelde toekomsten, hield Michelle meer vast aan orde en gebaande paden.

De echtelieden vullen elkaar met hun karakters aan, schrijft Michelle Obama in haar boek ‘Mijn verhaal. Becoming.’ Zij opereert krachtig, heeft focus en schroomt kritiek op haar man niet. Ondertussen is het soms ook een last. Als kind was ze op zichzelf, had ze moeite met kinderen die haar speelgoedwereld op zijn kop zetten en moest haar moeder haar nog net niet naar buiten schoppen om daar te gaan spelen. Haar allergie voor het ongeregelde verklaart ook Michelle Obama’s ongemak met de politiek. Dat diende zich al aan bij de eerste kennismaking via dominee Jesse Jackson, de vader van een van haar middelbare-schoolvriendinnen. Zelfs acht jaar Witte Huis hebben die lichte afschuw over chaos, viezigheid en de stammenscheiding tussen Republikeinen en Democraten niet laten verdwijnen. Zij zal zich nooit kandidaat stellen voor het presidentschap.

Michelle Obama zal met haar man, naasten en assistenten goed hebben nagedacht over het beeld dat ze oproept met haar memoires. “Als je niet naar buiten treedt om jezelf neer te zetten, word je snel en onzorgvuldig door anderen neergezet”, wist ze – daarvoor door schade en schande wijs geworden – al aan het begin van haar jaren als first lady. Bouwstenen van haar nu gepubliceerde herinneringen waren ook onderdeel van haar toespraken tijdens de campagnes van Barack. Toch komt ‘Mijn verhaal’ behoorlijk authentiek over.

Oprah

Het boek blijft weg bij de oer-Amerikaanse standaardopbouw waar uitgevers, Hollywood en Oprah-achtige talkshows dol op zijn: ellende die wordt gevolgd door een moment van inzicht, berouw of bekering beloond met redding en geluk. In plaats daarvan krijgt de lezer een meer levensecht aanvoelend relaas voorgeschoteld, waarin voor- en tegenspoed elkaar afwisselen en soms door elkaar heen lopen. Michelle Obama schrijft met zelfspot over eerdere vriendjes (inclusief het onhandig de bons geven) en het draaiend houden van alle bordjes in haar leven, waarbij praktisch het vaak toch wint van perfectionisme. Ze is openhartig over de problemen met zwangerschap en de relatietherapie die ze met Barack volgde.

Indruk maken de passages over het tussenland waar ze door haar sociale klimmen in terechtkomt. Het doet denken aan ‘Negroland’, de autobiografie van publiciste Margo Jefferson die vorig jaar verscheen. Ook Michelle Obama lijkt soms te worstelen met het gevoel nergens bij te horen. Als meisje uit een normaal gezin uit het armere deel van Chicago schopte ze het tot twee van de beste universiteiten van de VS. Maar dat leidt ook tot een nichtje dat zich afvraagt waarom ze praat ‘als een blank meisje’?

Later, eenmaal dichtbij en in het Witte Huis, wil ze niet het stereotype van ‘de smetteloos geklede poppenechtgenote met de namaakglimlach die bewonderend naar haar man opkijkt’ neerzetten. Dat is nog best lastig, want politieke tegenstanders framen dat al snel als moeilijk en militant zwart en feministisch. Ondertussen drukt ook nog de verantwoordelijkheid van het ‘de eerste Afro-Amerikanen zijn’ op deze positie. Falen is geen optie. Alles moet smetteloos verlopen, liefst nog twee keer zo goed als normaal. Toch blijft ze geloven in en zich inzetten voor verheffing en diversiteit.

Herenoverdosis

Misschien nog wel meer dan de verkiezing van Trump was ze geschokt door de mate waarmee hij zich omringde met blanke mannen van een en hetzelfde soort. Toen deze herenoverdosis zichtbaar werd tijdens zijn inauguratie, kon ze het ondanks het voornemen om het ambt waardig over te dragen niet meer opbrengen om te glimlachen.

Het is een van de handvol bladzijdes waarop de voormalige first lady uithaalt naar haar mans opvolger. Voor het overige lijkt ze zich vooral te houden aan de oproep die ze in een speech ter ondersteuning van Hillary Clintons kandidatuur deed: “When they go low, we go high.”

De Nederlandse vertaling van Michelle Obama’s memoires had hier en daar wat beter gemogen. Het stoort bijvoorbeeld als de schrijfster haar liefde voor soulmuziek belijdt en het plotseling gaat over Marvin Gay. De zanger werd weliswaar geboren met die achternaam, maar verwierf toch echt faam met de achternaam Gaye, die alle misverstanden moest voorkomen. Voor de titel had ook echts iets beter kunnen worden gevonden dan het clichématige ‘Mijn verhaal’. Dat roept een soort truttigheid en flutblaadjessfeer op, die dit innemende boek geen recht doet. En o ja, kan iemand voor de herdrukken even de moeite nemen om deze memoires te voorzien van een register?

Michelle Obama
Mijn verhaal. Becoming
Vert. Rob de Ridder.
Hollands Diep
480 blz.

Lees ook:

Michelle Obama’s boek, dat is pas het begin

De oplage van Michelle Obama’s biografie is meteen 3 miljoen exemplaren, en het boek is verkrijgbaar in 31 talen. Haar optredens, in stadions, zijn dik uitverkocht.