De poppen van Alida Pott doen denken aan de vergeten Groningers

Kunsthistoricus Joke de Wolf richt de blik op een kunstwerk dat bij de actualiteit past. Deze week: de ongehoorde Groningers.

Het Groninger land beefde 1615 keer. Meer dan 11.000 huizen zijn onveilig, van meer dan 7000 adressen is nog niet duidelijk of ze veilig zijn. Maar het geld dat de gaswinning opleverde vond de staat zo belangrijk dat de Groningers niet gehoord werden. De Nederlandse staat en de Nam zijn hun zorgplicht niet nagekomen.

Alida Pott schilderde dit stilleven ongeveer honderd jaar geleden in Groningen. De afbeelding is niet meteen duidelijk: de kleuren zijn in egale vlakken op het doek geschilderd. Op de achtergrond ligt een menselijke schedel, met ernaast uitbundige roze bloemen. Op de voorgrond liggen twee poppen, achtergelaten door hun poppenouder, zoals de titel La poupée abandonnée ook suggereert. Net als de vergeten slachtoffers van de bevingen die de staat zelf veroorzaakt heeft.

‘Decoratief en bekorend van kleur’

De schilderijen van Jan Wiegers en Johan Dijkstra, die de schoonheid van het Groninger land in felle kleuren bejubelden, zijn de uithangborden van kunstenaarsvereniging De Ploeg. Die werd in 1918 werd opgericht als reactie op het ingedutte artistieke klimaat van de stad Groningen. En hoewel ‘De Ploeg’ verwijst naar het boerenleven, kozen de kunstenaars de naam omdat het artistieke leven in Groningen nodig moest worden ontgonnen en omgeploegd. Kunstenaars met allerlei specialismen waren welkom. Zelfs vrouwen mochten – na een korte aarzeling van het bestuur – lid worden.

Zo kon Alida Pott, geboren in Groningen in 1888, na het tonen van de schilderijen die ze op de kunstacademies in Den Haag en Groningen had gemaakt, in 1918 lid worden van de vereniging. Ze werd meteen actief, al in 1919 was ze eerste secretaris. Dat betekende dat ze niet alleen notulen maakte, maar ook tentoonstellingen moest regelen voor de groep.

Pott had bij haar opleiding geleerd traditioneel te werken, precies en sober. Dankzij de open blik en de discussies over kunst onder de leden van De Ploeg ging ze experimenteren met felle kleuren. Bij de eerste tentoonstelling van de groep, in 1919 in het Groninger Museum, toonde ze twee portretten en een kleine aquarel met ‘Chineesche poppetjes’, aldus de archieven. Een van die portretstudies is ‘zeer goed’ getekend, vond een recensent. Een jaar later schrijft de Nieuwe Winschoter Courant: ‘Mej. Pott hoort mede tot de modernen. Decoratief en bekorend van kleur is dit werk.’

Voorkeur voor poppen en clowns

Er zijn geen foto’s van de tentoonstellingen, dus we weten niet welke kunstwerken ze waar liet zien. Maar één opmerking, van een recensent in 1921, zou best op de achtergelaten poppen kunnen slaan: ‘Haar voorkeur voor poppen en clowns schilderen voerde haar hier tot een flink in groote vlakken opgezet stilleven, dat bij dieper beschouwing wint.’

Helaas zou werk van Alida Pott hierna nauwelijks nog te zien zijn. Ze trouwde in 1922 met Ploeg-collega George Martens. Ze kregen twee kinderen, Pott zou nauwelijks nog schilderen en overleed al in 1931 aan pleuritis. Martens had het werk van zijn vrouw weggeborgen.

“Als een museumdirecteur erom vroeg, haalde hij wel eens iets tevoorschijn, maar altijd met tegenzin”, aldus Ploeg- en Pott-specialist Doeke Sijens. Het was of Martens niet aan hun gezamenlijke jaren herinnerd wilde worden. Hun zoon Thijs zorgde ervoor dat er in 1981 een eerste tentoonstelling kwam. Na zijn overlijden schonk zijn vrouw de collectie aan Stichting De Ploeg, en daarmee aan het Groninger Museum. Een museum dat al sinds 1998 gesponsord wordt door de Nederlandse Gasunie en later Gasterra, de verkooporganisatie van het gas uit de Groningse bodem.