De nieuwe serie over Wilhelmina is niets minder dan een koninklijke reset

Er heerst een ander sentiment over de Oranjes. Je merkt het aan alles. Niet alleen aan het bericht waarmee we op Koningsdag wakker werden: nog maar 47 procent van de ‘onderdanen’ heeft vertrouwen in Willem-Alexander. Ook aan de tamelijk cynische quiz die Arjen Lubach een avond eerder afdraaide: wat weten we van de koning? Antwoorden: coronavakantie in Griekenland, speedboot van 2 miljoen, omstreden villa in Mozambique.

Of aan de bekladde woningen in koningsstad Maastricht: ‘Fuck de koning’. Het vorstenpaar maakte voor het eerst mee dat een groepje republikeinen zich tijdens Koningsdag manifesteerde langs de route.

Was het ten tijde van Willem-Alexanders overgrootmoeder Wilhelmina anders? De NTR-docuserie Wilhelmina, een leven voor de troon wekt niet die indruk. De weerzin tegen de monarchie leek zelfs groter dan nu. Vlak voor haar inhuldiging in september 1898 kreeg de vorstin een doodsbedreiging per brief. Enkele dagen later stak een anarchist keizerin Sisi dood. Wilhelmina vreesde hetzelfde lot, zo blijkt uit de serie.

De slechtst voorbereide couppoging aller tijden

Het was een tijd dat Republikeinen zich nog niet netjes opstelden langs de route, maar ‘gewoon’ staatsgrepen pleegden. Zoals Troelstra in 1918. Als het niet de slechtst voorbereide couppoging aller tijden was geweest, hadden we nu waarschijnlijk geen monarchie meer gehad. Voor het koningshuis was die 12de november 1918 alleen maar gunstig. Het ging na de ‘coup’ plots crescendo met de monarchie. Vooral dankzij Wilhelmina’s charmeoffensief op het Malieveld.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog groeide de status van de vorstin uit tot mythische proporties. Haar heldenrol werd rond de eeuwwisseling nog geboekstaafd door Wilhelmina-biograaf Cees Fasseur. Maar dat beeld begint af te brokkelen. Niet in de laatste plaats door toedoen van Wilhelmina’s achterkleinzoon zelf. “Medeburgers [bedoeld wordt Joden, W.P.] voelden zich in de steek gelaten, ook door Londen, ook door mijn overgrootmoeder”, speechte Willem-Alexander op 4 mei 2020. “Zijn beste toespraak ooit”, memoreerde Dieuwertje Blok, presentator van de Wilhelmina-reeks, in Op1.

Woedende Nederlanders

Het andere sentiment over de Oranjes, waarover ik het zojuist had, proef je ook in de nieuwe NTR-docu. Woensdagavond, Koningsdag, klonken dagboekfragmenten van woedende Nederlanders: Wilhelmina heeft ons verraden met haar vlucht naar Londen. Een notaris in Vriezenveen schreef dat op straat een portret van de monarch aan stukken was gescheurd.

De serie is voor deze kijker niets minder dan een koninklijke reset. Hoe Wilhelmina in Engeland tekeer ging tegen haar ministers en hen beschuldigde van landverraad, zozeer zelfs dat minister Van Heuven Goedhart zich afvroeg of ze wel ‘helemaal normaal’ was. Hoe minister Van Kleffens noteerde dat hij ‘naar de duivel ging’ wanneer hij bij de koningin op bezoek moest. En, daar had ik nog nooit van gehoord, dat Wilhelmina drugs zou hebben gebruikt om in de oorlog overeind te blijven. Rechtshistoricus Marcel Verburg vertelde dat hij voor die bewering drie bronnen had.

Deze reeks geeft niet alleen een genuanceerder beeld over Wilhelmina, maar relativeert tevens het belang van populariteitscijfers. Faam is een grillig en vluchtig verschijnsel, of je nu Wilhelmina heet of Willem-Alexander.

Willem Pekelder vervangt deze week Kelli van der Waals. Meer van zijn columns vindt u hier.