De natuurkracht van Tina Turner: hoe kon die vrouw niet gebroken zijn?

“Als je genoeg en rustig ademhaalt, word je vanzelf zo oud”, zei oud-commando Loek Middel (98) deze week bij zijn parachutesprong.

Die uitspraak deed me aan Tina Turner denken, die woensdag 24 mei overleed. Gek misschien, want voor ‘gewoon blijven ademen’ was haar leven te turbulent. Donderdag werd de soms beklemmende documentaire Tina (2021) weer uitgezonden op NPO3 – hét moment om nog een keer stil te staan bij haar leven en betekenis. Je staat toch weer versteld.

We lazen het al: oud worden (83 jaar) kwam bij haar met veel tegenslag zoals een beroerte, darmkanker en nierfalen, twee zoons die vóór haar stierven en het trauma van de ‘martelingen’ door haar eerdere man en bandleider Ike Turner. Maar ‘genoeg en rustig blijven ademen’; het zou haar copingstrategie kunnen zijn geweest.

Van deze wereldster geen verhalen over alcohol of drugs; niet dood in bad aangetroffen, geen belachelijke gezichtsoperaties om jeugdig te blijven. Neem Madonna (64). Die verscheen in februari bij de Grammy’s met meisjesvlechten en een strakgetrokken, opgevuld gezicht. Daarna was ze pissig dat ze daarop werd beoordeeld. Maak er dan niet zo’n object van, denk ik dan.

Ultrakorte jurkjes en op hoge hakken.

Tina Turner was al veertiger toen ze na haar scheiding solo ging. Als vrouw van in de vijftig vulde ze pas de grote stadions. In ultrakorte jurkjes en op hoge hakken. Al zingend danste en gromde ze, en vertrok haar gezicht, drijvend van het zweet. Kon haar niet schelen. Op haar 69ste deed ze nog een afscheidstournee. Deze vrouw gaf zichzelf van binnenuit, en haar schaarse kleding was haar vrijheid, niet haar manier om aan de oordelende blikken te voldoen.

De twee uur durende film Tina dwingt respect af en geeft context bij die ‘unieke natuurkracht’ die ze volgens haar manager Roger Davies was. In interviewsetting vertelt ze als 81-jarige mild over haar leven, tussen veel filmmateriaal en bandopnamen.

Het waren de kleine verhalen die indruk maakten. Afro-Amerikaans meisje groeit op tussen de katoenvelden van Tennessee. Vader slaat moeder, moeder gaat ervandoor als dochter elf is en komt nooit meer voor haar terug. Pa rent ook weg. “Niemand heeft van me gehouden”, zegt ze halverwege haar leven.

R&B-ster Ike Turner ontdekt haar, geeft haar een leadzanger-positie, een artiestennaam, en harde klappen, waarna hij haar steevast dwingt tot seks. Helaas had ze beloofd hem als een van de weinigen niet te verlaten, dus blijft ze zestien jaar bij hem. Doodsbang, geïsoleerd. Met de vier kinderen (twee van Ikes eerdere relatie) klampt ze zich vast aan normaal moeder zijn: ze eten drie keer per dag samen aan tafel. Tot ze het boeddhisme ontdekt, kracht vindt, en ontsnapt uit een hotel. Ze rent de snelweg over naar het hotel aan de overkant – gevaarlijk maar geniaal. Bij de scheiding krijgt ze helemaal niets, na jarenlang acht maanden per jaar optreden in soms vier shows per dag.

Hoe kon die vrouw niet gebroken zijn? Ze geloofde in zichzelf en werd groter dan ze had geleerd. Vrij. Niet geknecht door verslavingen. Een rolmodel. Na een leven zonder liefde wist ze 27 jaar lang een liefdevolle relatie te houden en trouwde op haar 73ste alsnog met deze Erwin Bach. In de docu spreekt ze van vergeving als kracht om los te laten. Het is allemaal grootser dan je aan haar spetterende shows had kunnen aflezen.

Vijf keer per week schrijven Maaike Bos en Renate van der Bas columns over televisie.