De monumentale wanhoop van Camille Claudel

Deze onconventionele vrouw was een gerespecteerde beeldhouwster. Maar haar recente bekendheid is vooral te danken aan de film 'Camille Claudel', over haar tragische verhouding met Rodin en de waanzin die daarop volgde.

Anneke Alderlieste heeft een selectie van Claudels brieven vertaald en van biografische gegevens voorzien. De aanvullende informatie is essentieel want uit Claudels brieven kom je zo goed als niets te weten over haar tien jaar durende verhouding met Rodin, die qua leeftijd haar vader had kunnen zijn. De relatie was strikt geheim, mede omdat Rodin al een vrouw en kind had. Hij trouwde met deze Rose Beuret pas vlak voor zijn dood.

Er is maar één vlammende liefdesbrief van Rodin over, en van Claudel resteert slechts een brief waarin ze hem vraagt of hij voor haar een donkerblauw badkostuum met witte biesjes wil kopen, en meedeelt: ,,Ik slaap helemaal bloot om me in te beelden dat u er bent'', om te eindigen met: ,,Bedrieg me vooral niet meer''. De brieven van anderen werpen iets meer licht op de situatie. Zo heeft haar zeer katholieke broer Paul het erover dat abortus een misdaad is en dat Camille gek van berouw zou zijn geworden.

Claudel hoopt met Rodin te trouwen, maar als hij weigert gaan ze uit elkaar. Haar reactie vinden we niet in brieven terug, wel in enkele spotprenten met daarop Rodin en zijn verlepte vrouw, die aan elkaar vastzitten. Desondanks blijft hij Camille steunen en probeert haar werk onder de aandacht te brengen.

Camille begint na de breuk in 1898 haar eigen atelier. Ze lijkt alleen te leven voor haar werk. Exposities volgen, met goede kritieken. In haar brieven nodigt ze mensen uit om haar werk te komen bekijken, Ze klaagt vaak, over ziekte, schulden en onbetrouwbare assistenten. Over wat haar verder beweegt, komen we weinig tegen. Wel zie je de paranoia toenemen.

Ze vond het leven al vroeg bitter, maar nu komen daar achterdocht en beschuldigingen bij. Mensen die haar goedgezind zijn, worden getrakteerd op haatbrieven. Rodin bijvoorbeeld, zou vuile streken uithalen en haar voor de gek houden. Het culmineert ten slotte in totale achtervolgingswaanzin.

Camille begint zichzelf te verwaarlozen, ziet niemand meer, exposeert niet meer en slaat haar werk kapot. Op verzoek van haar familie wordt ze uiteindelijk tegen haar wil opgesloten in een inrichting, waar ze de laatste dertig jaar van haar leven doorbrengt. Ze schrijft hier veel brieven, die niet verstuurd mogen worden. Het verbod komt van haar moeder, die ook bezoek verbiedt, uit angst voor schandalen, die haar dochter al eerder met brieven had ontketend.

Maar wat Claudel in de inrichting schrijft, is juist het tegendeel van scandaleus. Hier heerst de wanhoop. Ze smeekt tevergeefs om vrijlating uit deze gevangenschap waar ze dankzij haar moeder bijna nooit bezoek krijgt. Het geschreeuw van patiënten, het vieze eten, en de afwezigheid van haar kunst kwellen haar.

Deze brieven zijn van een monumentale eenzaamheid en onmacht. Maar omdat ze vaak zijn geschreven als verzoeken, ontberen ze de diepgang die je bijvoorbeeld wel tegenkomt in de brieven van Van Gogh, die meer ontroeren door hun dagboekachtige openhartigheid. Brieven van anderen aan Claudel, die gelukkig ook in dit boek zijn opgenomen, spreken meer. Bijvoorbeeld wanneer haar galeriehouder aan Camille schrijft dat Ro-din huilde bij de aanblik van een beeldje van haar: ,,Hij heeft in feite alleen maar van u gehouden.''

De sculpturen van Claudel en (de dyslectische) Rodin lijken veelzeggender dan hun brieven. Er is een wederzijdse invloed in hun beelden, expressief en vol passie. Vaak omarmen geliefden elkaar innig zoals in 'De Kus' van Rodin of in Claudels 'La Valse'. Het meest sprekend is haar beeld 'l'âge mûr' (de rijpe leeftijd) waarin een meisje op haar knieën een wegvluchtende oudere man probeert tegen te houden. Aan zijn zijde zweeft een oudere vrouw.

Volgens Rodins wens worden haar beelden tentoongesteld in het museum Rodin. Daar zijn ze tot op de dag van vandaag te bewonderen. De brieven zijn daar slechts een aanvulling op.