De magistrale muziek van de Milstein-zussen

In 'À la recherche du temps perdu' van Marcel Proust gaat het niet alleen maar over de herinnering aan de geur van de 'petite madeleine', het Franse cakeje voor bij de thee. Nee, meteen al in 'Du coté de chez Swann' (1913), het eerste deel van de romancyclus duikt naast de kleine madeleine ook de 'petite phrase' op. Een klein muzikaal motief dat zich aan Charles Swann opdringt en dat voorkomt in een Sonate voor piano en viool van een zekere Vinteuil. Dat is een door Proust verzonnen componistennaam, maar sinds een eeuw probeert men te achterhalen welke bestaande sonate Prousts fantasie in werking heeft gezet. In welke sonate komt die 'petite phrase' voor?

Proust zelf heeft wel wat hints gegeven. Saint-Saëns' Vioolsonate zou een kandidaat kunnen zijn, net als Franck en Lekeu, die als enige zijn sonate betitelde als zijnde voor piano en viool (net als Proust) en niet het gebruikelijkere 'voor viool en piano'. Op een nieuwe cd, getiteld 'La sonate de Vinteuil', wordt nog een andere, originele suggestie gedaan: de sonate van Pierné.

Die suggestie komt van Maria Milstein en haar zusje Nathalia. Maria is de kersverse winnaar van de Nederlandse Muziekprijs. Ze is onder de 31 prijswinnaars sinds 1981, de vierde violiste na Theodora Geraets (1989), Janine Jansen (2003) en Liza Ferschtman (2006). Goed gezelschap. De uitreiking van de prijs (op 27 januari) markeert het einde van een meerjarig traject dat Milstein naar eigen inzicht kon inrichten. Deze cd is een belangrijk onderdeel van dat traject geweest. In het voorjaar maken de zussen er met Peter te Nuyl bovendien een muziektheatrale versie van.

Aansprekend thema

Alleen al voor de programmering verdienen de Milsteins de hoogste waardering. Het thema is natuurlijk zeer aansprekend, hoewel er meer gezocht is naar de sfeer van de 'belle époque' dan naar dé oplossing van het Vinteuil-raadsel. Natuurlijk wordt Saint-Saëns gespeeld - en hoe - maar naast de originele Pierné-sonate, is ook de Vioolsonate van Debussy opgenomen, die gezien de compositiedatum nooit model kan hebben gestaan voor Proust. En er zijn twee liederen van Reynaldo Hahn, een tijdlang de grote liefde van Proust. Milsteins viool neemt hier de oorspronkelijke zanglijn betoverend over. En was er ooit een betere kandidaat voor 'la petite phrase' dan het hallucinerende, schommelende pianomotiefje van vier tonen waarmee 'À Chloris' begint? Wat een goede en toepasselijke vondst. Chapeau.

Maar ondanks al deze inspirerende buitenmuzikale onderbouwingen van het gespeelde materiaal, wordt er op deze cd bovenal magistraal muziek gemaakt. Door violiste Milstein met haar prettig scherpe toon en haar gevoel voor lijn en richting. Maar ook door zus Nathalia, die een vlekkeloos ondersteunend en stuwend parcours aflegt. Fijn dat eindelijk ook Saint-Saëns eens de serieuze belangstelling krijgt die hem toekomt. Absoluut geen zompige madeleine-muziek. Krachtige, pure nostalgie, zoals Swann én Proust dat een eeuw terug voelden.

Lees hier meer muziekrecensies van Trouw.