General Idea wilde de massamedia, de massaconsumptie en de kunstwereld op de hak nemen. Tijdens de aidsepidemie vonden ze nieuwe inspiratie.
Drie enorm uitvergrote medicijncapsules liggen aan het begin van de tentoonstelling General Idea in het Amsterdamse Stedelijk Museum. Een voorbode van het bittere einde van de groep van drie mannen die in 1969 vol enthousiasme de Canadese kunstwereld binnen stormden. Onder de pseudoniemen AA Bronson, Felix Partz en Jorge Zontal maakten zij conceptuele kunst waarvan de precieze betekenis de minder geoefende museumbezoeker hier en daar zal ontgaan, maar de opgewekte toon van hun werk maakt veel goed.
Hun naam ontlenen ze aan een groepsperformance, waarbij willekeurige deelnemers werd gevraagd met touwen een patroon te vormen. General Idea heette het kunstproject, dat door een galerie bij vergissing als naam van de groep werd opgevat. Het drietal vond het een geweldige vondst.
Geschminkt als poedels
Ze deden in de vroege jaren zeventig in het behoudende Canada het nodige stof opwaaien, deze drie mannen die bepaald niet aan de heteronorm voldeden. Ze schilderden veelvuldig poedels in zuurstokkleuren die elkaar van alle kanten bespringen. Je mag er de kunstenaars zelf in zien – ze fotografeerden zichzelf ook, geschminkt als poedels.
General Idea wilde de massamedia, de massaconsumptie en de kunstwereld zelf op de hak nemen. Dat deden ze door boetieks op te zetten of schoonheidswedstrijden te organiseren. Parodieën natuurlijk, net als hun kunst-tijdschrift FILE, dat een variatie was op het beroemde Amerikaanse magazine LIFE. Ze deden ook aan mail-art, een destijds populaire vorm van brievenbuskunst. De mannen vroegen hun bewonderaars foto’s van zichzelf te maken in een bepaalde pose en die op te sturen. Je kan er met wat goede wil een voorbode in zien van volgers die selfies sturen, maar dan in een enveloppe met een postzegel erop.
In Amsterdam vond General Idea een Europese thuisbasis. In het Stedelijk Museum kreeg de groep in 1979 zijn eerste grote tentoonstelling. Amsterdam was destijds een centrum van de avant-garde, niemand keek ergens van op. Een film die General Idea opnam met kunstcentrum De Appel werd door de Nederlandse televisie zelfs te weinig kunstzinnig bevonden om uit te zenden.
Als een virus door de samenleving
In 1986 vestigde het drietal zich in New York. De homogemeenschap was in de greep van de aidsepidemie die veel slachtoffers maakte. De overheid en de nette burgers keken intussen de andere kant op: aidspatiënten werden als paria’s behandeld. Vanaf dat moment werd de onderzoekende en soms wat ongrijpbare kunst van General Idea uitermate concreet. Ze ontwierpen een aids-logo, een vierkant waarin de vier letters gestapeld zijn. Het was gebaseerd op een bestaand kunstwerk uit 1964 van Robert Indiana, waarin het woord Love te zien was.
Dit logo in rood, blauw en groen liet General Idea als een virus door de samenleving gaan: ze maakten er duizenden posters van en zelfs behang, in Amsterdam reden in 1990 trams rond die helemaal beplakt waren met de logo’s. Tegenwoordig zouden we zeggen: het logo ging viral, de ziekte moest zichtbaar gemaakt worden.
In hetzelfde jaar bleken Felix Partz en Jorge Zontal besmet te zijn geraakt met hiv. General Idea ging standvastig verder met het verspreiden van hun kunstzinnige virus: ze ‘infecteerden’ beroemde werken uit de kunstgeschiedenis. In het Stedelijk hangt een aantal Mondriaans, waarop blokjes groen zijn aangebracht. Mondriaan gebruikte nooit groen – de schilderijen zijn ziek.
In 1990 maakte General Idea ook het werk Fin de Siècle: een enorme vlakte met (piepschuim) ijsschotsen waarop drie witte, pluizige zeehondenbaby’s liggen. Het ligt voor de hand om daarin weer de drie kunstenaars te zien. In de jaren tachtig kwam de wereld, in het kielzog van het Franse sekssymbool Brigitte Bardot, in actie tegen de jacht op zeehondjes. Tegelijkertijd was er nauwelijks aandacht voor de aidsepidemie. Welke levens zijn meer waard, lijkt General Idea zich af te vragen.
In 1994 stierven Partz en Zontal niet lang na elkaar, AA Bronson moest alleen verder. De tentoonstelling voelt als een monument voor de overleden kunstenaars en andere slachtoffers van de aidsepidemie. Voor het Stedelijk museum is een AIDS sculpture van General Idea geplaatst, een driedimensionale versie van hun aids-logo. Iedereen die wil mag er een naam of een herinnering op schrijven.
General Idea is tot en met 16 juli te zien in het Amsterdam Stedelijk Museum. ★★★★
Lees ook:
Maarten Ploeg gaf kleur aan de jaren tachtig
In het Haagse Kunstmuseum komen de jaren tachtig tot leven in het werk van Maarten Ploeg: multitalent, kunstschilder, artiest. Hij was toen al bezig met digitale technieken.
Picasso cancelen? Dat is onmogelijk, hoe seksistisch hij ook was
Pablo Picasso overleed deze zaterdag precies vijftig jaar geleden. Nog steeds is hij een icoon. Ondanks – en misschien ook wel vanwege – de vele schandalen over hoe hij mensen om hem heen behandelde. Waarom gebruiken jonge kunstenaars het werk van een van de meest seksistische kunstenaars ooit nog steeds als referentie?
