Opinie
De Keersmaeker als meisje loos
Hoe trefzeker en krachtig door eenvoud is het toneelbeeld dat Jan Joris Lamers voor de solo 'Once' van Anne Teresa de Keersmaeker ontwierp. Door haar wens om zich door de fluwelen stem van Joan Baez op haar beroemde elpee 'Once, part 2' (1963) te laten leiden was het voor hem evident dat zij zich nog eenmaal wil presenteren als een meisje loos dat wou gaan varen als lichtmatroos.
De Keersmaeker wil dat we die teksten serieus nemen. Alleen dan is te begrijpen waarom ze moederziel alleen, in een soepel vallend donkerblauwe outfit het tegen Baez' stem en akoestische gitaar opneemt. Hoe romantisch en nostalgisch die knisperende elpee-klanken van de jaren zestig ook zijn, de love-ballads en protestsongs hebben niets van hun actualiteit verloren. Als boerendochter met gymnasiumopleiding gaf De Keersmaeker (1961) gehoor aan de roep van de wereldzee van ballet. Iedereen die nu haar ranke, tanige en nog geenszins verweerde verschijning op het podium ziet verschijnen weet hoe vaak zij in de mast klom en touwtjes vastmaakte. Haar vaarkunst in dans maakte haar wereldberoemd, als aanvoerster van Rosas, oprichtster van PARTS en ambassadrice van de Belgische dansvloot.
Als een gepokt en gemazelde dansmaakster keert zij aan de hand van de dertig jaar oude elpee terug naar haar balletvorming aan de Brusselse Mudraschool. Ze laat zien hoe vormbepalend en onvoorwaardelijk die scholing was en welke Baez-achtige levenshouding en welk onaantastbaar geloof ervoor nodig was om tegen dit klassieke marionettendom in te gaan. Opnieuw laat zij Baez' stem tot in haar fysieke vezels doordringen en nog altijd reageert ze semi speels, semi serieus, zonder ook maar een moment haar strenge ingetogenheid prijs te geven. Nu eens trekt ze de touwen van klassieke poses strak aan, dan weer laat ze die varen en zelfs letterlijk ploffen voor een grillige, vrijere manier van bewegen. Gebroken maar niet verslagen, gefragmenteerd en toch soepel en altijd met een verrassende gevoeligheid. Want uitgelaten gehuppel wordt abrupt met felle uitschieters van haar benen of genuanceerde wendingen van hoofd, ellebogen en polsen afgewisseld.
Een vrouw van deze leeftijd heeft hoog opspringen, rollebollen over de grond of draaien als een tierelier niet meer nodig. Haar fysieke reactie op de ballads en protestsongs is veel verfijnder en moet het veeleer van een enkele kwinkslag of nadrukkelijke gelaatsexpressie hebben. Al snel dringt het besef door dat hier een vrouw rekenschap aflegt van haar eigen Werdegang en geschiedenis in de baren der kunst. Omdat het om meer dan een ongebreidelde egotrip gaat, laat ze ook historische filmopnames van het geweld in de Amerikaanse burgeroorlog in haar zeilen en op haar ontblote bovenlichaam en benen oplichten. Hoewel er veel gekwetst, verloren en gebroken is in de burgeroorlogen die zij inwendig beleefde, hield zij vast aan universele drijfveren. Je moet het maar durven om je zo dapper en tegelijk door angst, hoop en liefde gedreven in de baai van Baez te begeven! Maar dapperheid loont. Het laveren voor een behouden terugkeer in het lage land bij zee levert een uur onvergetelijke dans.
Eva van Schaik
