Het oog van De WolfEindelijk lente
De Jonge zei het echt, woestmakend nonchalant: je kunt best een dagje zonder cultuur
Kunsthistoricus Joke de Wolf richt de blik op een kunstwerk dat bij de actualiteit past. Deze week: het begin van de lente. Eindelijk.
Het winterjassenweer hield niet op. Aan regen geen gebrek, soms waaide er een bloempot om. De blauwe druifjes en viooltjes doorstonden de hagelbuien en natte sneeuw, verder vonden de planten het blijkbaar net zo guur als wij, en hielden ze zich koest.
Vanuit de trein zag ik vorige week opeens bossen fluitenkruid. ‘Hollands kant’ noemde Jac. P. Thijsse die wilde witte bloemen die de waterkanten zo feestelijk maken: de aankondiging van licht en lucht. En toen was daar een bloeiende meidoorn: het spektakelstuk van de lente, met dank aan David Hockney.
In 2019 hing een schilderij van zo’n meidoorn in al z’n uitbundigheid in het Van Gogh Museum, op een schilderij van 2 meter hoog, 5 meter breed. De witte bloemen van de struik leken ter plekke te ontploffen op het doek.
Champagne op de struiken
Hockney, de Engelse kunstenaar die al meer dan zestig jaar schildert en van geen ophouden weet, had een paar jaar eerder de komst van de lente in Yorkshire in verf gevat. ‘Alsof er op de struiken champagne is uitgeschud’, zei hij zelf.
In de jaren zestig werd Hockney bekend vanwege zijn schilderijen van Californische zwembaden, deze eeuw richt hij zich met volle overgave op de bomen en planten van het Europese platteland. De kleinste verandering probeert hij vast te leggen: niet het plaatje is zijn onderwerp, het gaat om de verbazing die hij voelt bij het kijken zelf. Hij kondigde in het Van Gogh aan in de winter naar zijn huis in Normandië te gaan, om dáár de komst van de volgende lente vast te leggen.
In maart 2020, toen de wereld even stilhield als gevolg van de uitbraak van de pandemie, postte Hockney op Instagram deze tekening van een bos narcissen, triomfantelijk fris tegen een grijsblauwe lucht en een donkere horizon. Hij had een hoopvolle boodschap: ‘Do remember they can’t cancel the spring’, weet dat ze de lente niet kunnen afzeggen.
iPad scheelt gedoe met verf
Hockney maakte de tekening op zijn iPad, dat kleine elektronische notitieblok waarop je met een één vinger en een gratis programma tekeningen kunt maken. Een techniek die hij tien jaar eerder had ontdekt en nu steeds vaker gebruikt: het scheelt een hoop gedoe met verf en kwasten. 116 van de tekeningen uit Normandië zijn nu te zien in de Royal Academy in Londen. Een Engelse recensent vond het maar niets, al die platte pixels met voorgeprogrammeerde patronen.
De digitale tekeningen missen inderdaad de dynamiek van de echte verf. Wel laten ze zien hoe een doorwinterde kunstenaar als Hockney nog altijd met verbazing naar de wereld kijkt, en zelfs naar een bloeiende narcis kan kijken alsof hij die nooit eerder had gezien. Die verwondering overbrengen, dat is kunst.
Het contrast tussen de uitbundige lente vorig jaar en de kou nu was groot: even leek het erop dat nu het Nederlandse voorjaar toch was gecanceld. Niet alleen vanwege de winterjassen, ook vanuit de politiek. Een demissionaire minister trapte met z’n schoenen fel tegen de schenen van kunstenaars, cultuurinstellingen en anderhalf miljoen museumkaarthouders. Hij zei het echt, woestmakend nonchalant: je kunt best een dagje zonder. Komende zaterdag, na 172 dagen duisternis en stilte, openen Nederlandse musea hun rolluiken. Eindelijk lente.
