Ramses Shaffy blijkt een halfzus te hebben. Muriel Mallet (83) ontdekte pas onlangs dat ze een in Nederland beroemde halfbroer had. Shaffy-biograaf Sylvester Hoogmoed sprak met haar.
Er stond al een borstbeeld van Ramses Shaffy in de Amsterdamse Stadsschouwburg en nu is er ook een monument voor de hoofdpersoon van zijn grootste hit: ‘Sammy’. Het wordt vanmiddag onthuld in het Leidse Terweepark, achter het centraal station. Daar groeide de acteur en zanger vanaf zijn zesde op bij zijn pleegouders, die hem naar eigen zeggen hebben behoed voor een bestaan in de marge van de samenleving.
Bijna tien jaar na zijn dood is Shaffy nog allerminst vergeten, al bleef een internationale doorbraak uit. De Franstalige versie van ‘Sacré sacré Sammy’ bleef onopgemerkt. Wel wordt het plaatje tegenwoordig regelmatig gedraaid op het Île de Ré, aan de Franse westkust. Door zijn halfzus, die Ramses nooit gekend heeft.
Publiciteit
Op publiciteit zit Muriel Mallet (83) bepaald niet te wachten, maar voor Trouw maakt ze een uitzondering. Ze groeide op in een protestants-christelijk pleeggezin en haar man Guy is actief binnen de kerk. Hij was het die tijdens een slapeloze zomernacht anderhalf jaar geleden ging googelen op de naam van zijn onbekende schoonvader. “Ik heb uren gezocht, wilde eindelijk meer weten; voor Muriel, voor onze kinderen en kleinkinderen. Die nacht ontdekte ik dat hij een zoon had. Ik hield het twee weken voor mezelf, daarna heb ik de familie bij elkaar geroepen en het aan Muriel verteld.”
Van haar vader wist Muriel niet veel meer dan zijn naam: Ramsès Chaffey. Op z’n Frans gespeld, net als in de geboorteakte van Ramses junior. “Ik heb mijn vader niet gekend, maar wist wie hij was. Vlak na mijn geboorte werd ik door mijn ouders achtergelaten bij Russische familie van mijn moeder. Na zes maanden ben ik geadopteerd door mijn pleegouders.”
Bandeloos
Haar moeder was een meisje van negentien, vijfentwintig jaar jonger dan Chaffey. Die was een jaar eerder door de Egyptische autoriteiten ontheven uit zijn functie als consul-generaal in Parijs, vanwege het wangedrag van zijn vrouw, de moeder van Ramses junior. Mogelijk kende zij de moeder van Muriel, want beiden waren van Pools-Russische afkomst. Al beweerde de kleurrijke mevrouw Chaffey in werkelijkheid een dochter te zijn van de laatste Russische tsaar.
De Franse vreemdelingenpolitie verdacht de moeder van Ramses van oplichting, spionage, en op zijn minst van een bandeloos amoureus leven. In 1939 verdween ze in de gevangenis, waarna zoon Ramses naar een tante in Utrecht ging en vervolgens in een kindertehuis belandde. Daaruit werd hij gered door zijn pleegmoeder Roos – met wie het liefde op het eerste gezicht was – en haar man, de bekende Leidse cardioloog Herman Snellen.
Evenmin als halfzus Muriel had Ramses contact met hun vader Chaffey, die toen hij nog een baby was uit zijn leven was verdwenen. Briefjes die hij hem als kind schreef bleven onbeantwoord. Wel dook na de oorlog zijn excentrieke moeder weer op, die hem wilde ophalen in Leiden. Haar zoon was zo wijs om bij zijn pleegouders te blijven. Ondanks zijn rusteloze natuur lukte het hun uiteindelijk om hem een plaatsje op de Amsterdamse Toneelschool te bezorgen.
Pianisten
Ramses stelde hun liefde soms danig op de proef, zoals hij dat later zou doen met al zijn beminden. In interviews verklaarde hij zijn onmogelijke gedrag uit het feit dat hij als kleuter door zijn beide ouders in de steek was gelaten. Keer op keer balanceerde hij op het randje van de afgrond. En steevast borrelde dan een enorme levenskracht in hem op, die nog altijd aanstekelijk werkt: ‘Hoog Sammy, kijk omhoog, want dan word je lekker nat.’
Zo verrast als Muriel was toen ze ontdekte een broer te hebben gehad, zo triest vindt ze het hem nooit te hebben ontmoet. Haar leven verliep een stuk kalmer dan dat van Ramses, maar er waren zeker raakvlakken. Beiden waren ze getalenteerde pianisten, al was hij te ongedurig om lang te studeren, en moest zij het conservatorium na zes jaar verlaten vanwege een spieraandoening. Wat Ramses ook zeker had aangesproken was dat ze jarenlang wodka stookte – en dronk. Echtgenoot Guy herkent de enorme wilskracht van zijn vrouw in haar broer, en hij proeft haar sterke karakter en grote sensibiliteit ook in de chansons van Ramses.
Het echtpaar heeft inmiddels zijn graf op Zorgvlied bezocht, en in Amsterdam een aantal van zijn oude vrienden ontmoet.
Onbeantwoord
Achteraf blijkt dat Muriel en Ramses rond dezelfde tijd contact hebben gezocht met Chaffey senior. Muriel: “In 1969 woonden we in Kameroen, en we ontmoetten op het vliegveld van Douala een Egyptische diplomaat, die een neef van mijn vader bleek te zijn. Hij wist van mijn bestaan en gaf ons in het halve uur voordat hij zijn vlucht moest halen tal van inlichtingen over hem. Niet lang daarna gingen we op bezoek in Egypte en daar werden we vorstelijk onthaald. We kregen een auto met chauffeur, een tolk, en werden in een geweldig hotel ondergebracht, buitengewoon!” Ze gaat ervan uit dat haar vader daarvoor had gezorgd, maar kreeg hem niet te zien. Een brief die ze naar zijn werkadres stuurde bleef onbeantwoord. Datzelfde jaar wist Ramses een telefoonnummer van zijn vader te bemachtigen. Die weigerde hem te woord te staan, meldde zijn secretaresse.
Jaren later, in 1983 kreeg Ramses een telefoontje van de Egyptische ambassade. Zijn vader bleek in Parijs te wonen, waar hij jarenlang bij de Unesco had gewerkt en Arabisch had gedoceerd aan de Sorbonne. Spoorslags reisde hij naar het opgegeven adres en ontmoette eindelijk de toen 93-jarige, dementerende Chaffey. “Een lange slanke aristocraat in lichte kleren met jongensachtige ogen”, schreef hij in zijn dagboek. Ze leken op elkaar, en ook Ramsès senior was een begaafd pianist.
Zijn zoon zou hem nog enkele malen bezoeken, totdat hij een half jaar later overleed. Chaffey werd herdacht als een buitengewoon sympathieke man met een innemende lach, vol joie de vivre. Ook Ramses schreef met warmte over hun ontmoetingen. Maar toen hij had geprobeerd hem ‘papa’ te noemen, was dat niet over zijn lippen gekomen.
Hommages
Tien jaar na zijn overlijden staat Ramses Shaffy (1933-2009) weer volop in de belangstelling. Na de onthulling van het Sammy-monument verschijnen er de komende maanden een wandelgids over het Leiden van zijn jeugd en het fotoboek ‘Door alles heen’. Ook komen er diverse hommagevoorstellingen, door onder meer Shaffy’s voormalige pianist Nico van der Linden. En begin december zal het Metropole orkest zijn repertoire uitvoeren, met Thijs van Leer en vele solisten, onder wie Maarten Heijmans en Jenny Arean.
Lees ook:
Ramses Shaffy dronk het leven leeg
Twee jaar na zijn dood is Ramses Shaffy weer springlevend in een nieuwe musical en biografie. Die tonen ook zijn zwarte kant. Wat maakt de ‘goeroe van de vrijheid’ nog steeds zo aantrekkelijk voor velen?
