De film ‘Adam’ geeft een uniek inkijkje in het huiselijke leven van Marokkaanse vrouwen

Seks voor het huwelijk is in Marokko verboden. Toch kreeg Maryam Touzani makkelijk financiering voor haar speelfilm over het schrijnende lot van een ongehuwd zwangere vrouw.

Maryam Touzani (39) hoort bij een klein, maar groeiend aantal vrouwen dat in Marokko de camera ter hand neemt. Met succes. Touzani’s speelfilmdebuut ‘Adam’, over het lot van een ongehuwd zwangere vrouw in Casablanca, ging afgelopen jaar in première op het Filmfestival van Cannes. Ook werd het drama uitgekozen als de Marokkaanse Oscar-inzending, wat gezien het onderwerp behoorlijk speciaal is: seks voor het huwelijk is in Marokko verboden.

In de film draait het om de jonge Samia die eenzaam en alleen door de straten van Casablanca zwerft. Als ongehuwd zwangere vrouw is ze verstoten door haar familie. Het enige wat ze kan doen, is aanbellen bij vreemden. Ze heeft geluk: schoorvoetend wordt Samia opgevangen in het huishouden van weduwe Abla en haar dochtertje Warda. Langzaam groeit het vertrouwen. In ruil voor kost en inwoning gaat Samia meehelpen in de kleine bakkerij die Abla aan huis runt, en die door Samia’s steun steeds beter gaat lopen. Samia zorgt er bijvoorbeeld voor dat in de bakkerij een culinaire traditie nieuw leven wordt ingeblazen: het maken van rziza, een geliefde maar hoogst bewerkelijke Marokkaanse lekkernij.

Inkijkje in huiselijke leven van Marokkaanse vrouwen

En zo tuigt Maryam Touzani in de eeuwenoude medina van Casablanca een gevoelig verhaal op over vrouwelijke solidariteit. Wat de film zo bijzonder maakt, is dat je een inkijkje krijgt in het huiselijke leven van Marokkaanse vrouwen, in hun gedachten- en gevoelswereld, iets waar mannelijke regisseurs doorgaans aan voorbij gaan. Voorop staat daarbij Samia’s worsteling: zal ze haar kind afstaan ter adoptie, zoals gepland?

“Het is het meest verschrikkelijke wat je als vrouw kan overkomen”, vertelt Touzani. “Dat je je kind moet weggeven, en dat je niet beschermd wordt door je eigen familie.” En daar eindigt het volgens haar niet bij: “Ook voor het kind is het verschrikkelijk. In Marokko ben je getekend voor het leven. Je wordt beschouwd als een bastaard, als iemand die niets waard is.”

Een acht maanden zwangere vrouw klopte aan

Touzani spreekt uit ervaring. Ze maakte van nabij het gevecht van een ongetrouwd zwangere vrouw mee. “Na mijn studie journalistiek in Engeland, keerde ik voor een paar maanden terug naar mijn ouderlijk huis in Tanger. Op een dag werd er op de deur geklopt door een jonge vrouw die vroeg of we werk voor haar hadden. Mijn moeder zag haar buik en begreep onmiddellijk wat er aan de hand was. De vrouw die dezelfde leeftijd had als ik, begin twintig, was acht maanden zwanger, en kon nergens naar toe.”

Touzani’s familie besloot de vrouw tijdelijk onderdak te geven, tot er een oplossing was gevonden. “Maar er kwam geen oplossing”, zegt ze. “De familie van de vrouw wist niets van haar zwangerschap, en mocht ook niets weten. Ze was weggelopen van huis om haar kind in het geheim te baren en direct na de geboorte af te staan ter adoptie. Mijn familie heeft haar tot en met de bevalling begeleid, en daarna ben ik met haar meegegaan om het kind af te staan.”

De geschiedenis kwam als een boemerang terug

Toen Touzani vijftien jaar later zelf zwanger was van haar eerste kind, kwam de geschiedenis als een boemerang terug. “Ik kreeg niet meer uit mijn hoofd wat zij had doorgemaakt, dacht de hele dag aan haar, en besloot te gaan schrijven. Voordat ik beviel, had ik de eerste versie van het script klaar.”

Een nieuwkomer was Touzani toen al lang niet meer. Ze had als filmjournalist gewerkt, korte films en documentaires gemaakt en samen met haar echtgenoot, de gevierde Marokkaanse filmregisseur Nabil Ayouch, het scenario geschreven van zijn vijfde film ‘Much Loved’: een explosief drama over prostitutie in Marrakesh dat de wereld over ging, maar in Marokko werd verboden.

Toch kostte het Touzani weinig moeite om haar film in Marokko gefinancierd te krijgen. “Dat is inderdaad best curieus”, zegt ze. “Aan de ene kant is het illegaal om seks te hebben voor het huwelijk. Aan de andere kant wordt een film over het schrijnende lot van een ongehuwd zwangere vrouw gesubsidieerd. Het heeft er denk ik mee te maken dat ik niet de controverse zoek. Ik stel vragen, en blijkbaar staat men open voor debat.”

‘Vreselijk moedig, het gevecht dat vrouwen samen aangaan’

Touzani: “Tot 2004 hadden kinderen die in Marokko buiten het huwelijk werden geboren geen identiteit, geen papieren, niks. Sinds 2004 kan een moeder haar kind inschrijven. Het lijkt een stap voorwaarts, maar in die papieren staat nog steeds dat het kind geen vader heeft. Het kind wordt dus nog steeds gebrandmerkt.

“En dat is ook de reden waarom zo veel baby’s in vuilnisbakken belanden en waarom kinderen in vreselijke omstandigheden leven. Vrouwen zijn ook nog steeds bang om naar het ziekenhuis te gaan om te bevallen, want ze vallen meteen in handen van de politie. Het is uiteindelijk aan de rechter of ze gevangenisstraf krijgen of niet.”

Enige hoop is volgens Touzani gericht op het werk van ngo’s, niet-gouvernementele organisaties die in Marokko vechten voor verandering. “Er zijn vrouwen die echt opzienbarend werk doen om de situatie van ongehuwde moeders te verbeteren. Moeders worden opgevangen. Ze worden geholpen bij het houden van hun kinderen en het zoeken naar werk, zodat ze op eigen benen kunnen staan, en deel uit kunnen maken van de samenleving. Het is vreselijk moedig, het gevecht dat vrouwen in Marokko samen aangaan.”

Lees al onze verhalen over Movies that Matter 2020 via trouw.nl/moviesthatmatter.