De eerste theaterdirecteur van Marokkaanse komaf wil ‘een wirwar’ van publieksgroepen bereiken

Als Yassine Boussaïd, de nieuwe directeur van schouwburg de Meervaart, spreekt, vallen nooit de woorden allochtoon, multicultureel, westers, niet-westers, Turks of Marokkaans. Hij spreekt van grootstedelijk publiek, een diagonale afspiegeling van de samenleving en van ‘het nieuwe verhaal van de stad’, waarmee hij het kleurrijke mengvat bedoelt dat Nederland nu is.

Het Amsterdamse stadsdeel Nieuw-West, waar de Meervaart staat, wemelt van de nationaliteiten en leefstijlen. Boussaïd, kind van Marokkaanse ouders, werd er geboren. Hij is de eerste schouwburgdirecteur van Marokkaanse afkomst, met 35 jaar is hij waarschijnlijk ook de jongste directeur.

Garderobemedewerker

Boussaïd was al programmeur van de Meervaart, dat behalve heel veel reguliere voorstellingen, ook dat nieuwe verhaal over het veelkleurige Nederland aanbiedt. Dat gebeurt onder andere door de huisgezelschappen, zoals het Syrisch-Israëlische theaterduo ­George&Eran, dansgezelschap ICK en het Amsterdams Andalusisch Orkest. Hun voorstellingen trekken niet alleen witte of zwarte toeschouwers, maar allerlei inwoners van de stad. Die kunnen zich er om verschillende redenen door aangesproken voelen.

Kunst en cultuur verbindt, is zijn stelregel. “Een concert of voorstelling zorgt ervoor dat je even je mond houdt. Je leert de kwaliteit van de ander tot je nemen. Zelfs als je het slecht vindt, ben je ermee bezig en ben je er even mee verbonden.”

Boussaïd studeerde politicologie en geschiedenis, maar was altijd met cultuur bezig. Boussaïd: “Als tiener werkte ik bijvoorbeeld als horeca- en garderobemedewerker bij de opera. Na mijn studie ging ik bij de gemeente Amsterdam werken aan internationalisering van cultuur. Ook deed ik van alles met cultuur in Nieuw-West. Toen ik een keer in de Meervaart op een ladder stond om werk voor een tentoonstelling op te hangen, werd ik gevraagd voor de raad van toezicht.”

In zijn zaalvoetbalteam zat een jongen die altijd een viool bij zich had. “Ik vroeg: ‘Wat doe je met die viool?’ Hij zei: ‘Ik speel Andalusische muziek.’ Ik ben naar zijn concert gegaan, met mijn ouders. Toen drong het pas tot me door dat er voor mensen als mijn ouders, die hier al tientallen jaren wonen, niets cultureels te beleven is waar ze zich thuis bij voelen.” Boussaïd werd zakelijk leider van dit Amsterdams Andalusisch Orkest; de Meervaart installeerde het orkest als huisgezelschap. Inmiddels speelt het door heel Nederland en in het buitenland.

Oriëntaalse impulsen

Dat orkest illustreert hoe hij denkt over cultuur. Want Andalusische muziek is niet alleen interessant voor mensen met de achtergrond van zijn ouders, ook zijn voorganger, de blonde Andreas Fleischmann, was erin geïnteresseerd omdat de Europese beschaving daar, in Zuid-Spanje, oriëntaalse impulsen had gekregen.

Het is nog steeds Boussaïds uitgangspunt: cultuur aanbieden die niet alleen voor die ene doelgroep interessant is, maar om verschillende redenen publiek kan trekken. “Het is helemaal niet erg als een avondje Caribische muziek alleen door Surinamers wordt bezocht. Maar wil je het nieuwe verhaal van de stad vertellen, dan kom je er niet met sporadisch een doelgroepenavond. Leuker is het met een wirwar van publieksgroepen, net als in de samenleving. Zoals toen ik onlangs met mijn zesjarige zoontje en een heleboel vriendjes naar de voorstelling ‘Aladdin’ ging. Daar zat een regenboog aan kleuren in de zaal.”

Schouwburgen vinden het vaak een hele opgave om andere publieksgroepen te bereiken. Die komen nu eenmaal niet, wordt vaak gezegd. Boussaïd: “Natuurlijk kun je een Turks popconcert organiseren en hopen dat er Turken komen. Maar je kunt ook gelaagder programmeren, zodat het verschillende soorten mensen aanspreekt. Het Amsterdams Andalusisch Orkest werkt met flamencomuzikanten en hedendaagse dansers. Het is gaaf als je verschillende groepen zo kunt verbinden.”

Trial and error

“Zorg ook dat het niet alleen om de artistieke inhoud gaat, maar vraag je af waarom iets op dit moment relevant is voor de samenleving. Organiseer dan eens een meet and greet of lezingen eromheen.”

Een voorbeeld van een gelaagd programma: het tribute-concert over de Egyptische zangeres Oum Kalthoum, de beroemdste Arabische zangeres van de jaren dertig tot de jaren zeventig. “Na afloop kwam een oudere Nederlander me bedanken. Hij was vroeger diplomaat in Alexandrië geweest. Oum Kalthoum is dus niet alleen interessant voor de Egyptische gemeenschap. Ze is trouwens ook een mooi voorbeeld van vrouwenemancipatie. Nog een reden waarom mensen in haar geïnteresseerd kunnen zijn. Daarom moet je dat deel van haar verhaal ook vertellen.”

Boussaïd is best positief over de ontwikkelingen in Nederland. Podia als het Concertgebouw staan al meer open voor nieuwe cultuuruitingen. Hij ziet heel wat nieuwe verhalen van Nederland verteld worden.

De volgende stap is om deze nieuwe clubs, waaronder de huisgezelschappen van de Meervaart, organisatorische stevigheid te geven. “Makers die geen eendagsvlieg willen zijn, maar door hard werken bouwen aan een vast publiek. Dat vraagt om trial and error. Natuurlijk is het leuk om een keer vijf sterren voor een voorstelling te krijgen, maar het is belangrijker dat er ook een tweede en derde voorstelling komen, dat de makers een publieksnetwerk opbouwen, dat ze een goed businessmodel hebben, weten hoe ze subsidie binnen moeten slepen. Hopelijk kan ik daar in mijn nieuwe functie een rol in spelen.”

Voorstellingen die volgens Yassine Boussaïd het nieuwe verhaal vertellen:

1. Voor ‘Rose stories’ schreef Tofik Dibi ‘Melk & Dadels’, een voorstelling over Nederlands-Marokkaanse vrouwen van nu. Over je buiten­gesloten voelen onder autochtone Nederlanders en over dwang binnen de Marokkaanse gemeenschap.

2. Artistiek coördinator van de Meervaart Christiaan Mooij maakt binnenkort met het Amsterdams Andalusisch orkest en George&Eran een theatervoorstelling van het boek ‘Een jihad van liefde’ van Mohamed El Bachiri en David van Reybrouck. El Bachiri verloor zijn vrouw bij de aanslagen in Brussel in 2016.

3. Behalve over Oum Kalthoum maakte het Amsterdams Andalusisch Orkest tribute-programma’s rond andere Arabische iconen.

4. George&Eran Producties en de Toneelmakerij maakten de jeugdvoorstelling ‘Woestijnjasmijntjes’ over een vader en dochter die een veilige plek zoeken om te leven.

5. Ziel/Rouh is een samenwerking van het Amsterdams Andalusisch orkest en ICKAmsterdam: Andalusische muziek in hedendaagse choreografieën gevat.

Lees ook:

Zwarte acteurs zijn klaar met het witte theater

Buiten is het straatbeeld divers, binnen in het theater kijkt wit publiek naar witte acteurs. Maar de tijd lijkt rijp voor verandering in de theatersector, bewijst de eerste Theo d’Or voor een zwarte actrice. Gaat het snel genoeg?