De econoom Oded Galor neemt een grootse taak op zich: verklaren waar menselijke welvaart en ongelijkheid vandaan komen

Oded Galor verklaart het mysterie van onze welvaart, maar schiet tekort als het over ongelijkheid gaat.

In 1798 publiceerde de Engelse predikant Thomas Robert Malthus (1766-1834) An Essay on the Principle of Population. Hierin ontvouwde hij een theorie die moest verklaren waarom ondanks alle technologische vooruitgang de gemiddelde levensstandaard niet steeg en de mensheid – op een kleine elite na – gevangen bleef in armoede. Hij gaf toe dat innovaties herhaaldelijk leidden tot voedseloverschotten, waardoor de welvaart toenam. Dit was volgens hem echter altijd tijdelijk, omdat het gevolg van de stijgende levensstandaard was dat het geboortecijfer steeg en het sterftecijfer daalde, waardoor er al spoedig weer te weinig voedsel zou zijn.

Malthus is vaak weggezet als een naargeestige zwartkijker, die zich enorm heeft vergist. Volgens de Israëlisch-Amerikaanse econoom Oded Galor had Malthus echter gelijk, althans tot ongeveer het moment waarop hij zijn theorie formuleerde.

In De reis van de mensheid wijst Galor erop dat de armoedecyclus die Malthus in kaart bracht tot pakweg 1800 inderdaad het menselijk bestaan beheerste. Hoewel homo sapiens vanaf zijn ontstaan zo’n 300.000 jaar geleden steeds technologische vondsten deed die het vergaren of produceren van voedsel vergemakkelijkten, bleef de strijd om het bestaan hard.

Hoge kindersterfte

In goede jaren was het leven gewoon zwaar, maar natuurrampen, misoogsten, epidemieën of oorlogen om de schaarse middelen konden het van het ene moment op het andere in gevaar brengen. Hoewel er hoog ontwikkelde beschavingen ontstonden, tal van uitvindingen werden gedaan en wereldrijken opkwamen en weer ten onder gingen, leken in dit opzicht de levens van de eerste landbouwers (circa 11.000 jaar geleden), Chinese lijfeigenen aan het begin van onze jaartelling en Franse boeren ten tijde van Lodewijk XIV op elkaar. Millennialang schommelde de gemiddelde levensverwachting tussen de dertig en veertig jaar, was de kindersterfte hoog en bestond het leven uit ploeteren.

Malthus had de pech dat hij schreef op het moment dat de Industriële Revolutie, althans in Engeland, letterlijk op stoom begon te komen. Vanaf het begin van de negentiende eeuw werd de armoedecyclus wel degelijk doorbroken. Sindsdien is de levensverwachting in veel landen verdubbeld en wereldwijd werd het gemiddelde inkomen per hoofd van de bevolking veertien maal zo hoog; in het westen zelfs twintig maal.

Processen van duizenden jaren in kaart gebracht

Galor noemt dit ‘het mysterie van de welvaart’, dat volgens hem te verklaren is doordat de immer voortgaande technologische ontwikkelingen ouders stimuleerden om meer te investeren in de opleiding van hun kinderen, wat alleen mogelijk was door de omvang van het gezin te beperken.

Door de daling van het geboortecijfer kon de welvaart stijgen, wat een gunstig effect had op de levensverwachting en het opleidingspeil van de bevolking, wat weer resulteerde in hogere arbeidsproductiviteit en dus in nog meer welvaart. Enzovoort.

Tegelijkertijd signaleert Galor ‘het mysterie van de ongelijkheid’, aangezien mondiaal de ongelijkheid groter werd. De verklaring hiervoor zoekt hij vooral in geografische verschillen, terwijl hij vrij weinig oog heeft voor beslissingen van mensen.

Geen aandacht voor dat brandende vraagstuk: klimaatverandering

Kolonialisme, imperialisme, slavernij waren geen natuurverschijnselen en doordat hij hier weinig aandacht aan besteedt overtuigt dit deel van zijn boek minder. En het brandende vraagstuk van de klimaatverandering, dat stipt Galor slechts aan.

Zijn nadruk op de innovatieve kracht van de mensheid en zijn vermogen om processen van duizenden jaren in kaart te brengen, leveren een optimistisch en interessant boek op, dat als wereldgeschiedenis echter toch teleurstelt.

Oded Galor
De reis van de mensheid. Waar welvaart en ongelijkheid vandaan komen
(The Journey of Humanity)
Vert. Pon Ruiter en Linda Broeder
Bezige Bij; 309 blz. € 24,99

Lees ook:

We zijn vrijer dan we denken

Het Begin van Alles is een ambitieuze geschiedenis van de mensheid, die wil laten zien: we hebben meer handelingsruimte dan we ons realiseren.