De dichter als doe-het-zelver met taal

Ik kreeg twee woorden opgestuurd
In aparte letters
Want ze leverden alleen
Aan zelf-in-elkaar-zetters.

In ‘Zelfbouwpakket’, waaruit deze regels afkomstig zijn, wordt ook nog een instructie meegeleverd - “Gebruik geen hamer of schaar, / Sowieso niets dat snijdt, / En puzzelen maar.”

Prima zonder gebruiksaanwijzing

Henkes zelf kan overigens prima zonder zo’n gebruiksaanwijzing. Of anders, hij kent de talige regels zo goed dat hij die volledig naar zijn eigen hand kan zetten. Hij kent de werking van klank, weet hoe woorden zo te plaatsen dat de boel ritmisch in de pas loopt, hij kan betekenissen binnenstebuiten keren.

Alles lijkt even makkelijk uit zijn vingers te rollen, zo blijkt al lezend in ‘Wit als een wat’, zijn tweede bundel kindergedichten.

Henkes had al een indrukwekkende staat van dienst als vertaler. Hij vertaalde samen met Erik Bindervoet onder meer ‘Finnegans Wake’ van James Joyce en songteksten van The Beatles. Ook vertaalde hij kindergedichten uit het Russisch: ‘Bij mijn op de maan’ werd met lof overladen. Hetzelfde plezier dat in die bloemlezing van de pagina’s spatte, spreekt ook uit ‘Wit als een wat’. Die enorm rijke bundel bevat van alles: van korte nonsensversjes en slaapliedjes tot langere, haast magische en sprookjesachtige gedichten. Onnavolgbare werkwoordregels worden bij Henkes een vrolijk spelletje: “Laten we voor de gezelligheid / Eens kijken naar de verleden tijd. / Het is ‘ik weet’ - ‘ik wist’ / En dus ‘ik meet’ - ‘ik mist’ / Nee, nee, want het is ‘ik mat’ / En dus ook: ‘ik weet’ - ‘ik wat’.”

Hij is hedendaags herkenbaar als hij schrijft over wat zijn smartphone allemaal niet kan, of over Elfie die op schoolreis niets anders doet dan selfies maken. Maar liever geeft hij het alledaagse een absurde draai, maakt hij het gewone bijzonder: zeker weten dat dat spoor op dat zandpad door een fiets gemaakt is, en niet door een slang? En die kat die ineens op het toetsenbord springt, verricht die geen heldendaad? “Vader zit voor zijn computer: / Een gezwoeg en een geploeter! / (…)/ Iemand moet iets doen, maar wat? / Dit is werk voor Super-Kat!”

Hij goochelt met vage tijd- en plaatsaanduidingen, dicht over dichten, vlecht hier en daar een beetje moraal in zijn regels, zonder ook maar ergens voor kinderen op de knieën te gaan. Zijn poëzie blijft licht. En dat er daarbij ook niemendalletjes in de bundel staan, en flauwe mopjes, dat er een enkele keer een stoplap nodig is om het allemaal lekker te laten lopen, het zij zo. Dit zijn gedichten van talig elastiek, een ode aan de taal en een lofzang op de fantasie.

De paddenconferentie

Er was een conferentie
Van padden in de stad
En Zijne Excellentie
Opende het debat:

'Padden aller landen,
Weest u even stil!
U bent in goede handen,
Zeg mij wat u wil!'

De padden gingen praten
Maar het bleek algauw
Dat iedereen in hoge mate
Heel iets anders wou.

'Ik wil een paard,' zei Ruiterpad.
'Ik wil een fiets,' zei Rijwielpad.
'Ik wil een zwaard,' zei Oorlogspad.
'En ik wil niets,' zei Hazenpad, en verdween zonder
een spoor.

'Doe mij maar stenen,' zei Zandpad.
'Stoplichten voor mij,' zei Zebrapad.
'Ruimte voor mijn benen,' zei Gangpad.
'En ik wil eindelijk vrij,' zei Dievenpad, en hij
vluchtte ervandoor.

Bospad wou lanen, Slingerpad lianen,
Rechtepad wou kronkels, Kronkelpad wou recht,
Wandelpad wou landingsbanen, netjes aangelegd,
Koffiepad wou suikerklontjes, Levenspad wou
avontuur.

Zijlpad wou niet recht maar rondjes, Recht van
Overpad een hekje op den duur -
Wie er niets zei, dat was Schildpad:
Die had alles wat hij ooit gewild had.

Robert-Jan Henkes
Wit als een wat
Querido; 160 blz. € 14,99