Campagne
De cultuursector belooft: als de zalen weer open mogen, zal de cultuur bloeien als nooit tevoren
Als theaters en concertzalen weer open mogen, zal de cultuur er des te heviger bloeien. Donderdag begint een campagne waarin de zwaar getroffen podiumsector zijn veerkracht toont. De boodschap: ondanks alles herbergen de lege zalen van nu een magnifieke belofte.
Simone Kleinsma, Jaap van Zweden, Hans van Manen en talloze andere grote namen uit de podiumkunst slaan de handen ineen. Ze willen in deze zware tijden een boodschap van hoop uitdragen. In een korte video laten ze het publiek weten dat artiesten staan te popelen om het podium te beklimmen zodra het weer mag. Schoonheid, troost, ontroering: nog even geduld, dan kunnen we ons er weer in onderdompelen.
De videocampagne De Belofte, die donderdag begint, komt op een moment dat de zalen al anderhalve maand gesloten zijn. Van half maart tot juni waren ze ook dicht, en daarna mocht er alleen een zeer uitgedund publiek naar binnen. In september volgde een korte opleving met meer dan honderd premières. Maar door alle anderhalve-meterrestricties kwam het culturele jaar nooit lekker op gang. Festivals vrezen voor hun voortbestaan. Sommige artiesten zijn inmiddels aan het werk als hovenier of verpleger.
Lieven Cooiman, initiatiefnemer van de campagne, wil nu eens een positief geluid laten horen. Als programmeur bij theater Flint in Amersfoort had hij aanvankelijk alleen een kerstboodschap in gedachten voor de sponsoren van Flint. Dat plan groeide al snel uit tot een project waar de voltallige podiumsector zich bij aansloot. Er doen uiteindelijk 400 culturele instellingen, gezelschappen en festivals mee, waaronder het Koninklijk Concertgebouworkest, Conny Janssen Danst en het Leids Cabaret Festival.
Het potentieel van de leegte
De basis voor de video is een column die Jan Beuving schreef voor theater Flint (zie kader onderaan). De cabaretier mijmert over lege zalen waar een zekere magie van uitgaat; je kunt ze vol dromen met de prachtigste voorstellingen. “In de leegte voel je het potentieel”, licht Beuving toe. “Alles wijst erop dat er iets moois kan gebeuren.” Nu de theaters gesloten zijn, put hij hoop uit het feit dat artiesten achter de schermen volop nieuwe voorstellingen bedenken. “Corona is een dam”, zegt hij. “Achter die dam ontstaat een stuwmeer van creatieve ideeën. Als de dam straks breekt, komt alles vrij. Het nieuwe theaterseizoen zal niet verloren gaan.”
Toen Cooiman de column van Beuving las, werd hij getroffen door het beeld van de lege zalen en hun belofte. “De rillingen liepen over mijn rug”, zegt hij. “Toen besefte ik: dit overstijgt Amersfoort, hier moet ik in het hele land mee de boer op.” Hij verwierf steun van fondsen en kon de column daardoor uitbouwen tot een ‘kunstwerk in de vorm van een video’.
Ondanks het optimisme is het zonneklaar dat de podiumsector er financieel slecht voor staat. Het merendeel van de zalen zal dit jaar in de rode cijfers belanden, meldt de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD). Pas na de verdeling van het tweede steunpakket – 150 miljoen euro, toegezegd in november – zal blijken hoe groot de schade concreet is.
Alle ogen zijn nu gericht op het ‘fieldlab’, een veiligheidsproef met publiek. “Hopelijk gaat die proef in februari door”, zegt VSCD-directeur Gabbi Mesters. “Maar zelfs als anderhalve meter tussen de bezoekers veilig blijkt, heb je nog maar een vijfde van je zaal bezet. Ook dan blijven de inkomsten nog het hele jaar laag.”
De lege zaal als maatschappij
Het Koninklijk Conservatorium in Den Haag is een van de instituten die de campagne onderschrijven. Directeur Henk van der Meulen vindt de lege zaal een ‘mooie poëtische metafoor’. “Hij staat ook voor de belofte van alle musici en dansers die wij opleiden. De lege zaal kun je trouwens breder zien: het is in feite de hele maatschappij, want onze afgestudeerden treden bijvoorbeeld ook op in de open lucht en in ziekenhuizen.”
Tot dusver melden zich overigens al meer nieuwe eerstejaarsstudenten aan dan vorig jaar. Het goede nieuws is dus dat de jeugd zich niet door de podiumcrisis laat afschrikken.
Operazangeres Tania Kross steunt de campagne ook van harte. Ze zou nu eigenlijk op tournee zijn met Van Curaçao tot Concertgebouw, een voorstelling waarmee ze haar 25-jarig jubileum als zangeres wilde vieren. Maar ze moest alles afzeggen. Sinds de zomer zit ze op Curaçao, waar ze geboren en getogen is.
“Het mooie is: nu ik hier zit, ben ik de voorstelling helemaal aan het aanpassen. Curaçao was iets uit mijn verleden, nu is het weer mijn heden. Mijn wortels schieten er opnieuw diep de grond in. De voorstelling krijgt daardoor een gelaagder karakter. Dat was zonder corona niet gebeurd. Wanneer ik het programma kan spelen? Geen idee. Voorlopig laat ik het rustig rijpen, als een mango.”
De column van cabaretier Jan Beuving
De belofte
‘Acteren is spelen met rook’, zei de grote acteur Han Bentz van den Berg ooit. En daarom is elke theatervoorstelling uniek: zodra het vervlogen is, komt dezelfde rook nooit meer terug. Geen applaus is ooit hetzelfde. Geen lach is gelijk. De zin die elke avond dezelfde woorden bevat, wordt geen twee keer eender uitgesproken. Nog nooit hebben twee noten precies even hard geklonken. De rook kringelt altijd anders.
Precies dat maakt een lege zaal zo magisch. Want kijk naar een lege zaal, en je droomt haar vol. Een lege zaal herbergt, net als een leeg voetbalveld, een belofte. De geur van een lege zaal is de geur van de toekomst. Je hoeft maar te wachten, en er komt iets moois.
Het afgelopen jaar waren onze zalen, noodgedwongen, leger dan ooit. En toch. Toch was het het jaar van de kunst. We herinneren ons allemaal de balkons waarop de Italianen Verdi zongen. Het we-zullen-doorgaan dat in Nederland aangeheven werd. Juist de kunst, die in de theaters zo weinig ruimte kreeg, heeft buiten de theaters ruimte gegeven. In huizen, in hoofden, in harten.
Onze deuren zijn al maanden op slot, of hoogstens op een kiertje geopend. De zalen zwijgen. Maar hoe langer een zaal leeg staat, hoe groter de belofte wordt die in haar woont. Straks, als we weer mogen, dan wordt alles ingelost. Hier wordt straks de kunst gemaakt die ons door de volgende crisis heen zal helpen. De zalen zijn nu misschien leeg, maar wel belofte-vol.
Wij zijn klaar om te spelen.
Wij wachten – met u – op de rook.
Lees ook:
Artiesten beginnen campagne: Geduld, geduld, straks zijn de theaterzalen weer gevuld!
Corona legt de podiumkunst lam, maar het artistieke vuur brandt gewoon door. Artiesten staan te popelen om weer op te treden. ‘We willen de mensen perspectief bieden, iets om naar uit te kijken.’
