De Caravaggio-tentoonstelling in Utrecht is indrukwekkend, maar had duidelijker gekund

Kijk die voeten. Groter dan levensecht, echter dan levensecht, ze komen recht op ons af. Het zijn de voeten van Jezus, zijn vrienden leggen hem in zijn graf. Op de achtergrond bewenen de Maria's zijn dood. Twee schilderijen verbeelden hetzelfde moment op nét een andere manier. Caravaggio laat een van de vrouwen haar beide handen in de lucht gooien van wanhoop, bij Dirck van Baburen is het één hand, verder op de achtergrond. Steeds weer, elk van de zeventig schilderijen in de tentoonstelling, val je midden in een verhaal, op het spannendste moment.

Spektakelstukken zijn het, de schilderijen die het Centraal Museum vanuit de hele wereld knap heeft weten te verzamelen en combineren met de eigen collectie. Drie Utrechtse kunstenaars togen begin zeventiende eeuw naar Rome om zich te laten inspireren door het werk van Caravaggio. Die beroemde (en beruchte) kunstenaar was toen al weg uit Rome, zijn werk, met de sterke licht-donker-effecten, hing overal.

Wie de schilderijen in deze toepasselijk donkere dagen wil bekijken, is niet de enige. Het museum werkt voor deze tentoonstelling met tijdsloten, binnen drie kwartier moet iedereen binnen zijn. Gevolg: om vijf over twaalf is er gedrang bij de krappe museumentree, gedrang op de steile trap naar de garderobe, gedrang bij de uitgifte van de audiotours en gedrang voor de schilderijen. Die hangen af en toe vlak naast elkaar: handig om te kunnen vergelijken, lastig als het zo druk is dat je zo'n overzicht niet eens kunt krijgen zonder over de medebezoekers te struikelen.

De tentoonstelling begint ook verwarrend, met een schilderij van de kruisiging van Petrus. Maar wie schilderde het? Op het bordje staat: 'Michaelangelo Merisi, gen. Caravaggio (kopie naar)'. Het blijkt te gaan om dé Caravaggio, dit is blijkbaar de manier om zijn naam te schrijven. Maar deze kopie is níet door Caravaggio gemaakt, een leerling of medewerker uit zijn atelier maakte het, het origineel, dat wél van Caravaggio is, hangt in de Santa Maria del Popolo, zo lees ik in de catalogus. Dat had wel wat duidelijker gekund.

Nalezen

Ook verderop is de informatie minimaal en buitelen de namen over elkaar. Die van de drie Utrechters Hendrick ter Brugghen, Gerard van Honthorst en Dirck van Baburen. Die van hun internationale tijd- en beroepsgenoten die ook in Rome waren op zoek naar inspiratie en traditie. En dan nog die van de vele vooral bijbelse figuren uit de verhalen die de kunstenaars afbeeldden.

De kunstwerken hangen terecht geordend naar onderwerp, niet naar kunstenaar. Zo is het vooral een kijk-en-vergelijktentoonstelling geworden, en dat zijn de beste, zeker met deze kwaliteit. Zo veel rijkdom bij elkaar, zo veel momentopnames, en dat alles bij kaarslicht, daar kan je uren naar kijken. Lees de details maar na in de catalogus, lijkt de boodschap.

Wie het allemaal nog niet te veel is, kan na afloop doorlopen naar de films van de jonge Griekse kunstenaar-filmmaker Janis Rafa (1984) die bovenin het museum zijn te zien. Rafa maakte naar aanleiding van een schilderij van Hendrick ter Brugghen een film van vijf minuten. Eén lang shot op een terrein met oud ijzer waarbij zowel voor als achter de camera groot en klein drama zich voltrekt. En kijk, alweer die voeten. Zeventiende-eeuwse kunst is nog razend actueel.

Tot 24 maart 2019 in het Centraal Museum in Utrecht. De graflegging van Christus door Caravaggio is tot 15 januari te zien, daarna komt zijn Medusa naar Utrecht. Kaarten en informatie op centraalmuseum.nl.

Lees ook:

‘Utrecht, Caravaggio en Europa’: wonderlijcke dinghen inspireerden Caravaggisten

Caravaggisten noemen we ze. De Utrechtse schilders die aan het begin van de zeventiende eeuw naar Rome gingen om zich te laten inspireren door de schilderijen van Caravaggio. Op een tentoonstelling in het Centraal Museum zijn de lijntjes tussen de Italiaan en Utrecht te trekken.

Vaticaan leent topstuk van Caravaggio uit aan Utrecht

Het zou kunnen dat paus Franciscus persoonlijk toestemming heeft gegeven om het schilderij ‘De graflegging’ van de Italiaanse schilder Caravaggio uit te lenen voor een tentoonstelling in het Utrechtse museum.