MooiDamast
Damast oogt altijd feestelijk, zelfs als het jaren in de kast heeft gelegen
Liggen er bij u in de kast damasten erfstukken te vergelen? Haal ze (voor het kerstdiner) gerust tevoorschijn. Modes komen en gaan, maar een met damast gedekte tafel raakt eigenlijk nooit uit de gratie.
Een eeuw geleden bestond de uitzet van een huwbaar meisje al gauw uit ruim honderd stuks glanzend linnen tafelgoed. Die overvloed van toen heeft zich verspreid over nazaten die er vaak geen raad mee weten. Natuurlijk valt er wat te zeggen voor olijke placemats en kleurige papieren servetten, maar die kunnen niet op tegen het vakmanschap en de grandeur van de ingeweven patronen in hagelwit damast. Behalve door de luxebeleving komt dat ook door de magie van het damast-dessin dat bestaat uit het herhalen en spiegelen van motieven. Die zijn alleen zichtbaar bij een schuine lichtval en verrassen dus telkens opnieuw.
Het Textielmuseum in Tilburg heeft een fabuleuze collectie van in Nederland gemaakt tafellinnen en toont nu tientallen pronkstukken uit de periode rondom de art nouveau. Ze zijn ontworpen door zogeheten sierkunstenaars. Deze verfraaiers van gebruiksvoorwerpen werden daarvoor aangetrokken door damastweverijen.
Ontwerpers zoals Chris Lebeau, Cornelis van der Sluys, Theo Nieuwenhuis en Jaap Gidding werden geïnspireerd door uiteenlopende onderwerpen. Toch blijkt de natuur hun belangrijkste uitgangspunt. Met bloemen, vruchten, bladeren en dieren zoals vlinders, papegaaien en pauwen experimenteerden zij er lustig op los en dat leverde voor die tijd verrassende, nieuwe damastpatronen op. Die ogen vandaag trouwens ook nog wonderlijk modern.
De sierlijke lijnen van de art nouveau-stijl
De op het eerste gezicht bijna koddige beeltenissen in het tafellaken ‘Vissen en pinguïns’ van Chris Lanooy, lijken wel gebaseerd op de vrolijke Disneyfilm ‘Happy Feet’. Toch stamt dit ontwerp al van rond 1930. Gecombineerd met chic glaswerk en een strak vormgegeven servies sluiten de gestileerde dieren bij nader inzien perfect aan bij de sierlijke lijnen van de art nouveau-stijl.
Het ‘Kers en vlinder’-dessin (1910) van L.A. Kortenhorst is juist meer geometrisch van opzet. Toch past de strenge en tegelijkertijd speelse plaatsing van de motieven ook goed bij deze veelzijdige kunststroming. En de meesterlijke damastontwerpen van Chris Lebeau werken zelfs als een zoekplaatje: waar zijn de narcissen, de aalbessen of de vissen? Enkele ontwerptekeningen en stalenboeken geven wat extra houvast om de uiteenlopende mogelijkheden van damast-design te kunnen doorgronden.
Voor wie meer over kunstenaarsdamast wil weten, is er een prachtig boek van voormalige conservator Caroline Boot. In de 37 jaar dat zij werkzaam was in het Textielmuseum bestudeerde zij de collectie damasten van Hollandse bodem gedegen. Die kennis deelt ze nu in haar ‘afscheidsboek’ dat voorzien is van veel beeldmateriaal en een schat aan informatie bevat over 150 jaar fijn tafellinnen in Nederland. Vanwege de covid-beperkingen viel haar afscheid in het water en daarom is het boek nog niet breed verkrijgbaar in de boekwinkels, maar wel te bestellen. Uiteraard gaat deze studie verder dan de kleine, maar fijne expositie. Behalve topstukken, motieven en fabrikanten komen vroegere en hedendaagse vormgevers aan bod. Maar ook speciaal voor de grote vaart geweven damasten, het zogenoemde scheepsdamast en damasten die gemaakt zijn voor het Koninklijk Huis of die herinneren aan vorstelijke gebeurtenissen, passeren de revue.
De in het museum ondergebrachte ambachtelijke damastweverij is helaas niet meer in bedrijf. Maar de door computers aangestuurde machines waarop oude en nieuwe ontwerpen voor het oog van de bezoekers worden gemaakt, weven in razend tempo damast van Studio Job, Scholten & Baijings en modeontwerpers Viktor & Rolf. Beslist aantrekkelijk om met zo’n sierkunstwerk de kersttafel aan te kleden.
Caroline Boot
Damast, 150 jaar fijn tafellinnen in Nederland
Textielmuseum;
206 blz. € 29,95
Het boek is te bestellen op textielmuseum.nl/damastboek en verkrijgbaar in de museumwinkel.
Tentoonstelling in het Textielmuseum
Pronkstukken, Tafeldamast van art nouveau tot Amsterdamse School, t/m 17 januari 2021. Vanaf 30 januari gevolgd door de expositie ‘Dieren op damast’, t/m eind 2021.
Damast kopen
Onder meer via de Textielmuseumwinkel en de webshop. Antiek en opnieuw geproduceerd design (o.a. Chris Lebeau) op sannydezoete.nl.
Vlek behandelen
Rode wijn gemorst? Houd aan tafel de vlek nat met water, witte wijn, jenever, spa rood, of wat er in de buurt is. Nachtje in koud water zetten en in de wasmachine (60 graden) wassen. Oude vlekken: nachtje weken in koud water. In grote pan met schoon water en flink soda opkoken op het fornuis. Afkoelen, uitspoelen, water en soda verversen en nogmaals opkoken. Daarna in de wasmachine (90 graden). Of opsturen naar de damastwasserij van het Textielmuseum.
Lees ook:
Weefsels, breisels en kleurexperimenten: expositie over Bauhaus textielontwerpers is een walhalla voor de kenner
Hoewel de vermaarde opleiding gender-gelijkheid propageerde, werden studentes door de Bauhaus docentenraad met zachte dwang richting de weefwerkplaats geduwd.
