'Citizen K.' is net zo hartverwarmend als dat het koud om het hart slaat

De 'radicalisering van Sadettin K' van Sadettin Kirmiziyüz was een van de beste voorstellingen van 2015. Hierin hield de acteur-theatermaker-meesterverteller de toeschouwer in een mentale spreidstand van perspectieven: die van 'aangepaste' ex-moslim en geradicaliseerde Syriëganger. Waarschijnlijk schiet Kirmiziyüz met zijn nieuwste productie 'Citizen K.' weer alle top-zoveellijstjes in, want dit is een van die zeldzame parels die net zo hartverwarmend is als dat het koud om het hart slaat. En echt iets teweegbrengt.

Aan de hand van 254 opgetekende 'situaties' uit zijn leven, rechtstreeks in chronologische volgorde aan het publiek verteld, duikt de naar eigen zeggen 'Zupthense Turkse Amsterdammer' Kirmiziyüz in het thema van identiteitspolitiek. Als jongetje dat van zijn vader 'niet de Turk mocht uithangen', maar wel altijd op zijn witte scholen de Turk zou blijven, ook al zag hij dat Turkije hooguit één keer per jaar tijdens familiebezoek.

Kirmiziyüz nummert de situaties waarin hij met zijn neus op zijn afkomst werd gedrukt letterlijk. Dat brengt niet alleen op een eenvoudige manier structuur aan in een complex onderwerp, maar schept ook een pijnlijke afstand. Van 1 tot 254: alle hyperpersoonlijke korte verhalen, soms niet meer dan een opmerking of duiding van een emotie, komen hard aan, meeslepend verteld aan de hand van treffende, geestige, en vaak hartverscheurende details.

De Turkse grootvader die alleen Werther's échte boterbabbelaars uitdeelt, zijn moeder die elke dag de stem van oma in Turkije via een cassettebandje beluistert en altijd weer moet huilen. Je zíét het voor je en je vóélt de dilemma's in de gevoelswereld van iemand met een dubbele nationaliteit, met een mooie bijdrage van acteur en multi-instrumentalist Kaspar Schellingerhout die optreedt als Kirmiziyüz' alter ego en geweten.

Kirmiziyüz gaat van trots naar schaamte en weer terug, tegen de achtergrond van goedbedoelde neerbuigendheid in een nog prille multiculturele samenleving, tot schaamteloos etnisch profileren na de moord op Pim Fortuyn. Zo wordt Citizen K. niet alleen een persoonlijk relaas, maar biedt het ook een ongemakkelijke kijk op de recente Nederlandse geschiedenis.

Kirmiziyüz is en blijft de Turk en die identiteit zit in alles, ook al ziet hij de IJssel als zijn Bosporus. Daar zit geen greintje slachtofferschap bij, wel een intens gevoel van onmacht. De luchtige toon wordt een oerkreet naarmate de situaties zich opstapelen tot het heden. Je begrijpt de wanhoop goed als de inmiddels vader geworden Kirmiziyüz de conto opmaakt en naar zijn zoontje kijkt: kun jij gewoon zijn wie je bent?

Elke week bespreken onze recensenten nieuwe voorstellingen. U vindt ze via trouw.nl/theaterrecensies.