Chinese seks in Cannes gaat hand in hand met de strijd voor democratie.

Een camera registreert hoe een meisje en een jongen seks hebben. Het beeld is vrij klassiek. Hij ligt bovenop. Zij slaakt kreetjes. Hoeveel mannenruggen hebben we niet gezien? Hoeveel vrouwengeluiden hebben we niet gehoord? Toch klinkt er op het Filmfestival van Cannes, waar ’Summer Palace’ zijn wereldpremière beleeft, geroezemoes in de zaal.

Aan de jongensrug is niets merkwaardigs op te merken. Die is gewoon jongensachtig mooi. Geen overmatige beharing. Geen mogelijk afstotende puisten. En de edele delen blijven in deze positie – man boven, vrouw onder – zelfs keurig voor het alziende oog van de camera verborgen. Ook aan het meisje is niets bijzonders te bespeuren. Ze heeft dezelfde mooie jonge huid, en ze straalt gretigheid en wellust uit. Wat de seksscènes in ’Summer Palace’ wél speciaal maken, is dat het om Chinese seksscènes gaat, en dus om verboden beelden.

De jonge Chinese regisseur Lou Ye heeft met ’Summer Palace’ een film gemaakt over het studentenleven in Peking, vlak voordat in 1989 de studentenopstanden op het Plein van de Hemelse Vrede uitbreken. Wat de autobiografisch getinte film vernieuwend maakt, is dat er een intense, erotische relatie tussen twee Chinese jongeren wordt geschetst. Die relatie wordt voor Chinese begrippen niet alleen vrij expliciet in beeld in gebracht, hij is ook een stuk complexer dan de relaties die we doorgaans in Chinese films te zien krijgen. Het rusteloze meisje houdt er verschillende gelieven op na.

Aan duidelijkheid laat ’Summer Palace’ niets te wensen over. De seksuele experimenten gaan hand in hand met de strijd voor vrijheid en democratie. Seks en politiek lopen naadloos in elkaar over. Het pijnlijke is – en dat weet de film ook goed te treffen – is dat seksuele en politieke vrijheid nog steeds illusies zijn in China. Bij de wereldpremière van ’Summer Palace’ in Cannes liet de jonge Chinese filmmaker al weten dat de Chinese autoriteiten een ban over zijn film hebben uitgesproken. Het betekent dat ’Summer Palace’ in China in ieder geval niet in zijn oorspronkelijke versie te zien zal zijn. Een programmeur van het Internationale Filmfestival van Hongkong wist in de wandelgang te melden dat Chinese journalisten zelfs het zwijgen is opgelegd. Als het aan de Chinese regering ligt, bestaat ’Summer Palace’ niet.

Een stapje verder zijn de filmmakers in het vrije westen, getuige de Amerikaanse grotestadsfilm ’Shortbus’ van John Cameron Mitchell. De jonge Amerikaanse filmmaker die eerder hoge ogen gooide met de bonte travestie-film ’Hedwig and the Angry Inch’, situeerde zijn verhaal in een Newyorkse club, Shortbus geheten, waar alle seksuele voorkeuren zijn toegestaan. We ontmoeten onder meer een sekstherapeute die zelf nog nooit een orgasme heeft gehad en die in haar huwelijk jarenlang orgasmes heeft voorgewend. In een twintig minuten durende scène zijn we getuige van een man die zichzelf pijpt.

De Franse regisseur Gaspar Noé – die met ’Irréversible’ al een spraakmakende verkrachtingsscène aan de filmgeschiedenis toevoegde – wil het in zijn bijdrage aan de compilatiefilm ’Destricted’ ook niet mooier voorstellen dan het volgens hem is. ’We Fuck Alone’, zo concludeert hij aan het slot van een helse zelfbevredigings-sessie die onder begeleiding van gekmakende stroboscoop-effecten wordt voltrokken.

Mensen met epileptische verschijnselen werden voor aanvang van de film voor die stroboscoop gewaarschuwd, en in de gelegenheid gesteld om tijdig de zaal te verlaten. Als ’godfather’ van het parallel-programma ’Semaine de la Critique’ had Noé zijn kans schoon gezien, om een compilatiefilm op poten te zetten en zes andere filmmakers uit te nodigen om zich samen met hem over het thema seks en pornografie in de cinema te buigen. Hij had slechts drie belangrijke voorwaarden gesteld: de korte film moest zich afspelen in één kamer, hij moest expliciet zijn, én legaal. En zo werd er, samenvattend, een kleurrijk universum geopenbaard van mannen en hun pikken. Veel minder omomwonden brachten de makers het in ieder geval zelf niet. Multimedia-kunstenaar Matthew Barney – onlangs nog verantwoordelijk voor ’The Cremaster Cycle’ – toont een schitterende performance van een mythisch mannelijk wezen, in de weer met een machine. En de Amerikaanse filmmaker Larry Clark, gespecialiseerd in tieners en seksualiteit, kwam op het vrij briljante idee om via een advertentie jongens op te roepen die het wel een keer met een échte pornoster willen doen. Clark interviewde de jongens voor een draaiende camera, en wist zo de verlangens van de jonge knapen te vangen, stuk voor stuk met rode konen van opwinding én verlegenheid. Een 21-jarige jongen met sluike ponnie werd uiteindelijk uitverkoren om zijn droom voor de camera uit te voeren met een pornoster naar keuze. De hupse, jonge meiden moesten het daarbij afleggen tegen een dame van 40-plus, meer ervaren, en meer moeder ook. Want afgezien van het feit dat hier alles te zien was wat normaal gesproken in pornofilms verborgen blijft (tuf, glijmiddel, tissues en neuken met sokken en zelfs gymschoenen nog aan), was het vooral de verwarring tussen liefde en seks die hier naar boven borrelde. Wilden deze jongens niet eigenlijk allemaal een moeder, en gewoon een aai over hun bol?

Opmerkelijk ook, dat de enige echt grappige bijdrage van de enige vrouw in het gezelschap kwam. De Joegoslavische performance-kunstenares Marina Abramovic maakte een soort seksueel instructiefilmpje, gesitueerd op de Balkan en gelardeerd met knotsgekke Balkan-mythes. In oude tijden, zo verhaalt Abromovic, kreeg een Joegoslavisch jongetje op weg naar school een veegje vaginavocht mee van zijn moeder, ter bescherming. Piemels zijn er bij Abramovic vooral om de draak mee te steken, precies zoals in de Hongaarse speelfilm ’Taxidermia’ van György Pálfi waarin een kip zich op een geërecteerde penis stort, en waarin de obsessie met het lichaam en het vlees tot vele, genadeloos tragi-komische taferelen leidt.

Het mannelijk lid oogt zielig, onbeholpen en kluchtig, zo kan uit de huidige stand van zaken wel worden geconcludeerd. Opvallend genoeg was het de Franse filmmaker Bruno Dumont, met zijn films ’La Vie de Jésus’, ’l’Humanité’ en vooral ’Twenty-Nine Palms’ steevast goed voor vreugdeloze en daarom ook onaangenaam expliciete seks, die in zijn schitterende competitiefilm ’Flandres’ met een opvallend tedere vertelling kwam tussen een boerenjongen en een boerenmeisje. Die tederheid moet wel via een omweg komen, via een vieze oorlog in een ver land. In Dumonts wereld moeten er eerst moordpartijen plaatsvinden, en een groepsverkrachting, voordat zijn boerenzoon iets kan voelen en zeggen. ’Ik hou van jou’, het klinkt na zoveel treurigheid en ellende als een godswonder.