Briljante collage over Thomas Bernhard
’Totaal Thomas’ van de Veenfabriek en De Warme Winkel. Vanavond nog om 20 uur in Frascati in Amsterdam; daarna tournee t/m 18/10.
Een acteur voert een woeste dans uit over de met meel bestoven speelvloer, de armen verlengd met twee roedenbundels, fasces, en tussen de schouderbladen een hakenkruis. Voor op het toneel ligt een ander met bloed besmeurd op de grond. Zo begint de voorstelling ’Totaal Thomas’ van de kleine Leidse groep De Warme Winkel, een zinderend stuk muziektheater in samenwerking met de Veenfabriek van Paul Koek die de eindregie heeft gevoerd.
De Warme Winkel weet met vlijmscherpe en navrante beelden een portret te maken van Thomas Bernhard (1931-1989), die zei de kunst te haten, maar desondanks een indrukwekkende reeks toneelstukken schreef over Oostenrijk en de Oostenrijkers die hij ongetwijfeld nog meer haatte. Zo bepaalde hij in zijn testament dat de eerste vijftig jaar zijn werk niet in Oostenrijk mocht worden uitgevoerd.
De vier spelers, de jonge eind twintigers, begin dertigers Joep van der Geest, Jeroen De Man, Vincent Rietveld en Mara van Vlijmen beginnen met een kostelijk applaus in ontvangst te nemen van het publiek, met dankbare armgebaren naar de techniek en de musicus achter de draaitafel. Dat is meteen al een venijnige en treffende karakterisering van de schrijver die auteur, spelers en publiek van een theatervoorstelling onwaarachtig vond en „alles bij elkaar één grote absurditeit”.
De drie mannen in het spel zijn alle drie Bernhard in zijn mensenschuwheid, woede over het fascisme in zijn land en zijn misantropie in het algemeen. Het dramatisch uitgangspunt is zijn stuk ’De Theatermaker’, waarin de hoofdpersoon Bruscon in een dorpje hoog in de bergen de voorstelling voorbereidt van zijn magnum opus ’Het Rad der Geschiedenis’.
De voorstelling vindt nooit plaats omdat het parochiehuis op de bewuste avond in de fik vliegt. De Warme Winkel speelt nu dat stuk, een collage van teksten van de schrijver zelf in een ook letterlijk naakte karakteristiek van die grote tragedie van de vorige eeuw die nog steeds voortwoekert.
Het kleine toneelgroepje (dat ik nog niet kende) speelt zijn stuk in een aaneenschakeling van ook echt warme en vaak oergeestige theatrale beelden, een pure lust voor oor, oog en hart. Zij introduceerden ’Totaal Thomas’al in 2006 op het Oerolfestival en spelen het nu in de theaters. Het is de bedoeling onder de titel ’üst’reich raus!’ een oeuvre-bewerking van een kwartet Oostenrijkse auteurs uit te brengen. Na Thomas komt Rainer Maria Rilke aan de beurt. Ik ben reusachtig benieuwd.
