Literatuurcrisis
Boekverkopers lijden zwaar onder de lockdown, uitgeverijen stellen nieuwe titels massaal uit
Boekwinkels lijden onder de lockdown. Daarom begint donderdag een campagne: bestel online een boek om de hoek en red zo de lokale verkoper.
Veertig kilometer per uur haalt hij met zijn ‘rode raket’. “In dit ding ben je een attractie op de weg”, zegt boekhandelaar Jan de Vlieger. Vanuit zijn boekwinkel de Drvkkery in Middelburg brengt hij op zijn ligfiets bestellingen rond in heel Walcheren. Wie vóór 15 uur een order plaatst, heeft het boek nog dezelfde dag in huis.
Hij doet het graag, maar de bezorgservice is uit nood geboren. Sinds de lockdown van 15 december is de winkel dicht. De Vlieger moet íets doen om te overleven. Op zijn ligfiets houdt hij in elk geval het contact met zijn klanten vast. Het personeel kan volledig blijven doorwerken én er komt geld binnen – al houdt dat laatste niet over.
Hogere kosten
“Van een afstandje denken mensen dat het goed loopt”, zegt De Vlieger. “Ik ben er zeker ook trots op dat we in recordtijd deze logistiek hebben opgezet. Een topprestatie. Maar ik draai hooguit 15 procent van de normale omzet. Tegelijk liggen de kosten veel hoger. Dat komt doordat wij, anders dan bijvoorbeeld bol.com, maatwerk leveren.” Zo heeft de Zeeuwse verkoper veel telefonisch contact met klanten. Die zoeken een boek waarvan ze de titel niet precies weten, ze willen er cadeaupapier voor kinderen omheen of ze kiezen bij nader inzien toch liever een ander boek. Pinnen, contant, een tikkie – de klant is koning. “Dat maakt het arbeidsintensief.”
Vrijwel alle boekwinkels zien hun omzet door de lockdown kelderen, ondanks kunst- en vliegwerk om de schade te beperken. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek begint daarom donderdag een campagne. In advertenties en radiospotjes met schrijvers als Tommy Wieringa en Adriaan van Dis wordt het publiek opgeroepen om boeken te bestellen bij de lokale boekhandel.
Armetierige bedoening
Tegelijk lobbyt de Koninklijke Boekverkopersbond bij de politiek om de boekhandels heropend te krijgen. Als dat vanwege corona echt niet kan, moeten de winkels op z’n minst een afhaalloket kunnen openen en meer steun ontvangen. “Anders zullen veel boekwinkels sneuvelen en wordt het cultureel een armetierige bedoening in de winkelstraten”, zegt directeur Anne Schroën. Van de 1500 boekwinkels komen er op korte termijn honderden in de problemen als er niets gebeurt, voorspelt zij. “Boekhandels werken met smalle marges. Ze moeten het vooral hebben van de decembermaand. De steunmaatregelen zijn daar onvoldoende op berekend.”
De Vlieger is blij met de acties. De publiekscampagne zal veel klanten op een idee brengen, hoopt hij. En van de politiek verwacht hij een concrete reactie. “Ze zouden boekwinkels moeten aanmerken als essentiële winkel, dan kunnen we weer open. Het alternatief is dat ze zorgen voor een betere compensatieregeling die rekening houdt met de gemiste decemberweken. Daar teren we normaal gesproken het hele jaar op.” In alleen een afhaalloket ziet hij niet de oplossing. “Het zou ons logistiek iets ontlasten, maar het levert niet meer klanten op.”
Vechters
Zijn bedrijf staat nu op de waakvlam, zegt hij, maar hij wil weer voluit branden. “We hebben een prachtige winkel, een cultureel plein, ontworpen om mensen te ontvangen. Nu is het hier leeg. De ziel is eruit. We willen niets liever dan terug naar de oude situatie.” Zelf redt hij het wel, is zijn overtuiging, net als de meeste collega’s. “Boekverkopers zijn vechters. Ze hebben niet voor deze branche gekozen om veel te verdienen. We hebben alleen wat hulp nodig om deze crisis door te komen. Daarna kunnen we weer op eigen benen staan.”
Uitgeverijen stellen nieuwe boektitels wekenlang uit
Veel boeken die deze maand zouden verschijnen, worden uitgesteld. Uitgeverijen potten hun nieuwe publicaties massaal op nu boekwinkels door de lockdown nog zeker tot 9 februari dicht zijn.
De meest opvallende is uitgeverij Balans. Die zette gisteren alle geplande publicaties ‘on hold’. “Wij brengen voorlopig geen nieuwe boeken uit”, zegt Claudine Janssen, hoofd publiciteit. “De zeven titels die in januari nog zouden verschijnen, hebben we doorgeschoven tot na 9 februari. Duurt de lockdown langer, dan stellen we ze nog verder uit.”
Ondersneeuwen
Balans is voor de verkoop grotendeels afhankelijk van fysieke boekwinkels. Dat is de plek waar auteurs hun werk promoten en waar de veelal iets oudere doelgroep rondneust. Op online-kanalen dreigen nieuwe boeken ondergesneeuwd te raken. Dat wil de uitgever vermijden.
Ook Atlas Contact is aan het herprogrammeren. De uitgever schoof gisteren alle romans van de komende weken door tot na de verlengde lockdown. Daaronder ook KliFi van Adriaan van Dis. “Mensen willen vooraf even in een roman bladeren”, zegt commercieel directeur Edo Dietvorst. “Daar missen we de boekwinkels enorm bij.” Non-fictie is volgens hem minder problematisch. “Dat vindt zijn weg naar het publiek gemakkelijker online omdat mensen daar gericht zoeken op onderwerp.”
De enige titels die Atlas Contact deze maand nog uitbrengt, zijn twee poëziebundels. Ze verschijnen vlak voor de Poëzieweek, zodat ze een plekje kunnen vinden in boekwinkels in België. Die zijn nog wel open.
Succes niet verzekerd
Singel Uitgeverijen, de koepel van uitgeverijen als Querido, Nijgh & Van Ditmar, De Arbeiderspers en Athenaeum, denkt nog over uitstel na. Querido schoof de afgelopen weken al wel diverse titels naar voren. De kosmische komedie van Frank Westerman komt nu bijvoorbeeld pas op 9 februari uit. De reden: het gemis van de boekhandel is simpelweg te groot, aldus Kay Brugmans, pr-medewerker bij Querido. “In de winkel liggen normaal gesproken stapels boeken die de aandacht trekken. Auteurs houden er lezingen, digitale boekpresentaties en signeersessies. Nu dit allemaal is weggevallen, zijn het vooral nog de pers en de sociale media die bepalen of een boek wordt opgemerkt.” Succes niet verzekerd.
Erg schadelijk lijkt het uitstel vooralsnog niet, want uitgeverijen kunnen teren op oudere titels. Het gevaar is wel dat alle nieuwe boeken straks tegelijk uitkomen, waardoor ze alsnog weinig aandacht krijgen. Atlas Contact gaat daarom alle boeken van de komende maanden uitsmeren over een langere periode. “Laten we duimen dat het niet te lang meer duurt”, zegt commercieel directeur Dietvorst. “In maart begint de Boekenweek. Dan wil je wel dat je boeken beschikbaar zijn.”
Lees ook:
De maatschappelijke rol van bibliotheken is toegenomen
Ondanks bezuinigingen weten meer mensen de bibliotheek te vinden, vooral voor cursussen, huiswerkbegeleiding en om elkaar te ontmoeten. Maar door corona staat die functie weer onder druk.
