Review
Autonoom
Toeval of niet, binnen het tijdsbestek van een week hoorde ik driemaal victorie kraaien. De schrijver te wapen, op de bres moet hij, voor eigen en andersmans heil. Henk Hofland begon ermee. Tijdens het jubileumfeest van De Bezige Bij eiste hij meer engagement in de literatuur. Weg met al dat navelgestaar, dat geneuzel over de Tweede Wereldoorlog. In Europa woedde een echte oorlog, in Joegoslavië nog wel, of dus de Nederlandse Primo Levi of Enzensberger maar op wilde staan. Een dag later werd ik uitgenodigd voor twee discussies over hetzelfde onderwerp. Engagement is in, blijkbaar.
Twintig jaar terug meende ook ik dat kunst dienstbaar moest zijn. Ja, aan wat? Aan de maatschappij, het grote geheel, het goede, zoiets vaags. Van dat naïeve idee ben ik intussen afgestapt. Kunst moet niets, ze is autonoom, dienstbaar aan niets of niemand, vind ik nu. Dat betekent niet dat een schrijver of filmer geen misstand aan de kaak mag stellen, maar alleen vanuit een innerlijke noodzaak, niet in opdracht.
Hoe vindt zo'n verandering plaats? Nogal plotseling, na reizen naar de voormalige Oostbloklanden. Wat ik daar zag aan moderne kunst, was ademstokkend lelijk. Vol afschuw keerde ik me af van het Cultuurpaleis in Warschau, een socialistische suikertaart, een cadeau van de Russen. En herlas de dichtregels die Anna Achmatova in de Russische gevangenis kraste in haar stukje zeep. Schoonheid is niet af te dwingen.
