Arbeidsvitamen is het langstlopende radioprogramma ter wereld. ‘Je kunt onmogelijk iedereen de hele tijd te vriend houden’

Zachte gitaarklanken van The house of the rising sun klinken in de radiostudio die wel iets weg heeft van een ruimteschip. Overal knopjes, schuifjes en microfoons. Arbeidsvitaminen-dj Hans Schiffers en producer Wannes Dirven gaan schuil achter zo’n vijftien monitors verdeeld over vier statafels. Op een van de schermen is te lezen dat het een druilerige dag is, maar dat kun je ook zien als je naar buiten kijkt. Dan klinken de zoetgevooisde eerste tonen van You don’t bring me flowers, een klassiekertje van Barbra Streisand en Neil Diamond.

Wie wil begrijpen wat het geheim van het oudste radioprogramma ter wereld is, luistert vooral naar de muziek. Op 19 februari is het precies 75 jaar geleden dat Arbeidsvitaminen de eerste uitzending begon met het liedje Go ahead van The Columbia Orchestra. Sindsdien is het altijd op de radio geweest, op verschillende stations en in een veelkleurige verschijning, maar altijd trouw aan de formule: muziek voor tijdens het werk. Weinig praatjes en veel plaatjes.

Oud-presentator Jan Steeman stapt de studio binnen. Hij is gepensioneerd en woont tegenwoordig in Frankrijk, maar is speciaal voor het Arbeidsvitaminenfeest naar Nederland gekomen. Steeman presenteerde het programma tussen 2010 en 2016, en is zo’n beetje het wandelende geheugen van de Nederlandse radio.

“Oorspronkelijk was Arbeidsvitaminen een programma voor fabrieken en bedrijven. Er werden plaatjes aangevraagd en dat hield het arbeidsethos van het personeel hoog. Dat werkte zo goed dat het soms zelfs een beetje uit de hand liep. Zo werden de makers in de jaren vijftig eens gebeld door een fabrieksdirecteur met de vraag of het plaatje My truly truly fair van Guy Mitchel uit 1951 niet meer kon worden gedraaid. Het personeel klapte op het nummer altijd enthousiast mee met de handen boven het hoofd en de directeur zag zijn hele lopende band in de soep lopen.”

Meezingers

Tegenwoordig wordt het programma volledig samengesteld aan de hand van verzoekplaten. Wekelijks sturen zo’n twintig luisteraars een lijst in met hun twintig favorieten. Twee daarvan voegen de radiomakers samen tot een drie uur durend programma dat elke werkdag te beluisteren is bij de Avrotros op NPO Radio 5.

Vooral jarenzestig- en jarenzeventigplaten als Hotel California van The Eagles en Pour un flirt van Michel Delpech zijn populair. Die combineert Dirven dan met de lijst van – bijvoorbeeld – een jarentachtigfan, voor de broodnodige afwisseling.

Zo zit Arbeidsvitaminen barstensvol overbekende meezingers van Abba, de Bee Gees en Ramses Shaffy; regelmatig onderbroken door liedjes die je allang vergeten was. Dat is het grote voordeel van Arbeidsvitaminen, zegt Steeman: het programma trekt je uit het Spotifykonijnenhol. “Op die diensten krijg je nooit iets aanbevolen dat buiten je smaak valt, en op de radio dus wel.” Dirven vult aan: “Maar na een plaat die je stom vindt, volgt altijd een plaat die je wel graag hoort. Dat programmeren we bewust zo.”

Verschillende zenders hebben door de jaren heen Arbeidsvitaminen uitgezonden. Op Radio 3, was het lang het best beluisterde programma. Sinds 2010 heeft Arbeidsvitaminen onderdak bij NPO Radio 5, een station zonder FM-frequentie dat alleen via internetradio (DAB) is te beluisteren. De doelgroep van zestigplussers heeft zich inmiddels verbreed tot vijftigplussers en jonger. Wekelijks luisteren gemiddeld 603.000 mensen en daarmee is Arbeidsvitaminen de publiekstrekker van de zender.

Wie zijn die luisteraars anno 2021? Arbeidsvitaminen schalt nog altijd uit de speakers van de bouwplaats en het administratiekantoor. Maar ook veel inmiddels gepensioneerden blijven het programma trouw. “Ik kreeg laatst een mail van een dame die schreef dat ze als kind met haar moeder luisterde, later met haar dochter en inmiddels met haar kleinkind”, zegt Schiffers.

Spuuglelijk

In de studio kabbelt de muziek voort. Trio Hellenique met La danse de Zorba, iets van The Jackson Five, She’s leaving home van The Beatles en het aanstekelijke Ain’t that just the way van Lutricia McNeal passeren de revue. Muziek waar niemand iets op kan aanmerken, behalve dan misschien dat de Griekse Zorbadans behoorlijk kitscherig is.

Toch doe je het programma tekort als je het ‘liftmuzak’ zou noemen, vinden de makers. “Geen genre is taboe en sommige stevige muziek is inmiddels volledig geaccepteerd. De harde rockgitaren in Paranoid van Black Sabbath bijvoorbeeld. Of My generation van The Who.” Hip hop en rap worden haast nooit aangevraagd, behalve misschien Summertime van Will Smith. “Maar dan alleen in de zomer en als het echt zonnig is”, zegt Dirven. Dance en echte metal hoor je ook niet snel. Al was dat in de jaren negentig wel anders, zegt Schiffers. “Toen draaiden we zelfs de happy hardcore van Charly Lownoise en Mental Theo.” Platen van nu die doordringen zijn Roller coaster van Danny Vera en Soldier on van Di-rect.

Laatst twitterde een luisteraar iets waar hij enorm om moest lachen, zegt Schiffers. “Hij schreef: Bij Arbeidsvitaminen hoor je nog eens spuuglelijke nummers die andere zenders niet durven draaien. Daar hebben ze bij dit programma geen last van.”

Lees ook:

‘In de nacht is radio intiemer en persoonlijker’

Vorig jaar bestond de Nederlandse radio-uitzending honderd jaar. Trouw ging op bezoek bij ‘Focus’, dat elke werkdag tussen twee en vier uur ’s nachts wordt uitgezonden op NPO Radio 1. Wat bezielt nachtbrakende radiomakers?