Taal
Als onze voorouders aarzelden, liepen ze achteruit, in de richting van hun aars
Een lezer herinnert zich dat hij ooit, in een 'heel oude Van Dale, waar de dichter Nijhoff aan heeft meegewerkt', heeft gelezen dat het werkwoord aarzelen geparafraseerd werd als 'in de richting van de aars gaan'.
Dat moet de uitgave van 1874 of 1884 zijn geweest. Daar heeft de dichter Martinus Nijhoff (1894-1953) echter niets mee te maken gehad. Deze edities van Van Dale werden uitgegeven door de gelijknamige grootvader van de dichter van 'Awater', 'Het uur u' en andere klassieke gedichten. 'Grootvader' Martinus Nijhoff (1826-1894) gaf in de 19de eeuw namelijk diverse woordenboeken uit, soms - omdat het om kostbare projecten ging - in samenwerking met andere befaamde uitgevers zoals A.W. Sijthoff.
In de 19de-eeuwse edities van Van Dale wordt aarzelen inderdaad omschreven als een afleiding van 'aarzen, beteekende gaande in de richting van den aars'. Aarzelen betekent nu weliswaar 'besluiteloos zijn' of 'weifelen', maar de oorspronkelijke betekenis is 'achteruitgaan zonder zich om te keren'. Het Middelnederlandse werkwoord arselen is overigens afgeleid van aars toen dat nog verwees naar beide billen, oftewel iemands achterwerk. Pas in de 19de eeuw kreeg aars z'n huidige specifieke betekenis anus.
Bewegingswoorden werden wel vaker afgeleid van namen van lichaamsdelen. Teruggaan is daar een ander voorbeeld van. Het betekent letterlijk in de richting van de rug gaan. Ook wie in het Frans naar achteren gaat, beweegt zich in de richting van zijn achterste: het Franse werkwoord reculer (achteruitgaan, zich terugtrekken) is namelijk afgeleid van cul (billen).
Grammaticale geschillen, etymologische enigma's en andere taaltwijfels, voor u opgehelderd door Peter-Arno Coppen en Ton den Boon.
