Zweedse verpleegkundigen krijgen eindelijk hun verdiende rust

Het is de ironie van de zorgsector: het systeem dat zich richt op de bevordering van de volksgezondheid bekommert zich vaak lang niet genoeg om het welzijn van de medewerkers die het stelsel draaiende moeten houden.

Zo ook in Zweden, waar zorgpersoneel eindelijk recht krijgt op voldoende rust. Het land werd eerder door de Europese Commissie op de vingers getikt omdat de sector niet voldoet aan de zogenoemde arbeidstijdenrichtlijn van de EU. De Europese kritiek zwengelde grootscheepse onderhandelingen aan tussen lokale overheden, werkgeversorganisaties en vakbonden. Drie maanden later is een akkoord bereikt.

Recht op een adempauze

“Zweden kent veel landelijke gebieden”, zegt Annelie Söderberg, onderhandelingsleider namens de Zweedse associatie van zorgmedewerkers tegen de nieuwssite EUobserver. “We moeten enerzijds te allen tijde gezondheidszorg voor de Zweedse bevolking kunnen waarborgen naast toegang tot water, voedsel en medicijnen. Anderzijds moeten we ook het werknemersrecht op voldoende adempauzes beschermen.”

In Zweden wordt het uitrustrecht gereguleerd door collectieve arbeidsovereenkomsten en landelijke wetgeving. Daarnaast moet het recht ook voldoen aan de Europese arbeidstijdenrichtlijn, wat het tot op heden dus niet deed. Werkgevers van zorginstellingen hebben tot 1 oktober om het hele rooster om te gooien en het in overeenstemming te brengen met de nieuwe rusttijdregels.

Snel opvolgende diensten zijn traditie

Zorgpersoneel kijkt reikhalzend naar die najaarsdeadline uit. “Alle aspecten van ons werk zijn gebaseerd op de wetenschap, behalve ons rooster”, aldus verpleeg- en verloskundige Emma Jonsson tegen EUobserver. Zo wordt de avonddienst van een uur ’s middags tot half tien ’s avonds vaak gevolgd door een ochtendshift die om zeven uur begint.

De redenering is dat deze elkaar snel opvolgende diensten regelmaat en continuïteit scheppen, dat wil zeggen, voor de patiënten. Die zien vlak voor ze in slaap vallen hetzelfde gezicht als waarmee ze ‘s ochtends worden gewekt.

Zweden is een land der tradities, en dit is een van die tradities die de vakbonden al langer proberen te doorbreken ten gunste van billijke roosters. Volgens Jonsson is de continuïteit van twee of drie dagen of avonden achter elkaar dezelfde dienst draaien ook continuïteit, en bovendien de enige wijze waarop het personeel volgens onderzoekers genoeg tijd heeft om tussen de ploegendiensten door bij te komen.

De traditiegetrouwe Zweed is, natuurlijk, van slag. ‘Dit gaat nooit werken’, is al gezegd, en: ‘Onze afdeling is zo belangrijk dat we recht hebben op een uitzonderingspositie.’ Maar, meent Jonsson: met al te veel lokale interpretaties van de wet komen we nergens. “Als we tot ons pensioen willen doorwerken kunnen we niet zonder onze dagelijkse elf uur rust.” Zonder gezonde medewerkers geen gezondheidszorg.