Zuid-Afrikaanse energiecrisis bereikt kritiek punt

Delen van Zuid-Afrika zaten maandag tien uur lang zonder elektriciteit. De stroomvoorziening in het land – de op twee na grootste economie van het continent – is in vijftien jaar tijd zo verslechterd dat in Kaapstad stranden moeten worden gesloten omdat er rioolwater in zee spoelt. Doordat de pompen niet werken komt het afvalwater niet bij de zuiveringsinstallaties terecht.

President Cyril Ramaphosa bedankte maandag voor zijn uitnodiging voor het World Economic Forum in Davos om de crisis thuis het hoofd te bieden. Zowel de economie van Zuid-Afrika als Ramaphosa’s politieke carrière staat op het spel. Volgend jaar zijn er parlementsverkiezingen.

Wanbeleid bij energieleverancier

De energiecrisis in Zuid-Afrika is het gevolg van corruptie en wanbeheer. Energieleverancier Eskom, een staatsbedrijf, kon onder oud-president Jacob Zuma worden leeggeroofd door ambtenaren en bevriende aannemers. Miljarden zijn verdwenen, integer en kundig personeel is weggelopen en onderhoud aan de energiecentrales is uitgebleven. De gemiddelde centrale is veertig jaar oud en aan vervanging toe, maar daarvoor is geen geld. Er is ook geen achtervang; iedere centrale is nodig om het land draaiende te houden.

Generatoren vallen voortdurend uit. Het beetje energie dat nog wordt opgewekt, verdeelt Eskom evenredig over het land. Stadsdelen worden om beurten tijdelijk van het net afgesloten. In het geval van kleine problemen bij het energiebedrijf gedurende een paar uur, bij grote problemen een halve dag. De problemen lopen uiteen, van inferieure partijen steenkolen die het leidingwerk beschadigen tot sabotage. In december bracht Ramaphosa het leger in paraatheid om de centrales te beschermen tegen diefstal en vandalisme. Boze tongen beweren dat insiders de boel belazeren voor politiek gewin.

Oud-bestuursvoorzitter vergiftigd

De problemen bij Eskom bereikten eind vorig jaar een dieptepunt . Bestuursvoorzitter Andre de Ruyter stapte in december op onder politieke druk, en daarmee kwam een langgekoesterde wens van minister Gwede Mantashe (energie en mineralen) uit. De dagelijkse leiding van Eskom valt nu onder zijn ministerie. Een opvolger voor De Ruyter zal niet gauw gevonden zijn. Op de dag voordat zijn vertrek bekend werd gemaakt, werd de 52-jarige zakenman vergiftigd. Zijn koffie bevatte cyanide en De Ruyter werd gruwelijk ziek.

Zuid-Afrikanen betalen een hoge prijs voor de maffiose praktijken bij Eskom. De avonden zonder stroom brengen kou en misère. Ook nam afgelopen winter (juni, juli, augustus) het aantal inbraken en auto-ongelukken toe in de donkere steden. Het aantal verzekeringsclaims steeg mee en verzekeraars zien zich genoodzaakt hun premies te verhogen. Kleine ondernemers lopen inkomsten mis, maar ondertussen moet de huur gewoon betaald worden en stijgen de voedselprijzen door een oorlog op een ander continent. Tot overmaat van ramp keurde de verantwoordelijke autoriteit deze maand een verzoek van Eskom goed om de energieprijzen per 1 april te verhogen met ruim 18 procent. Eskom had gevraagd om een verhoging van 32 procent.

Recessie ligt op de loer

De hoop is gevestigd op de kernreactor bij Kaapstad (de enige op het continent), die momenteel wordt gerepareerd, en op de overstap van kolenverbranding naar zonne- en windenergie. Het energienet is daar echter niet op ingericht en dus is er geld nodig voor investeringen. Een tijdelijke oplossing is de verbranding van diesel, maar Eskom overschreed in december zijn dieselbudget.

Een collectief van bedrijfsleiders en politici wil Eskom voor de rechter dagen. Ze hebben daarvoor een team van juristen in de arm genomen onder leiding van topadvocaat Eric Mabuza. Valt een escalatie nog af te wenden? Volgens de economen die Bloomberg raadpleegde is de kans op een economische recessie 45 procent.

Lees ook:

Energiecrisis in Zuid-Afrika steeds ernstiger: ‘Het lijkt hier wel de Gazastrook’.

Even vaak wel stroom als geen stroom. De energiecrisis in Zuid-Afrika, die in 2008 begon, neemt steeds ernstiger vormen aan.