Zowel Churchill als Thatcher wilden de ‘partijdige’ BBC overnemen

Een algemene staking legde Groot-Brittannië in mei 1926 negen dagen goeddeels plat. Kranten konden daardoor nauwelijks verschijnen. Op initiatief van minister van financiën Winston Churchill kwam het kabinet tijdelijk met een eigen krant, de British Gazette. Tegenover de gekleurde berichtgeving daarvan stonden de radio-uitzendingen van de op dat moment vier jaar oude British Broadcast Corporation (BBC).

Die programma’s zinden het kabinet niet. Churchill lobbyde bij de premier Stanley Baldwin voor het idee om de nationale omroep voor de gelegenheid over te nemen. BBC-baas John Reith waarschuwde dat daarmee veel kapot zou worden gemaakt. Baldwin bepaalde dat de BBC onafhankelijk mocht blijven uitzenden. Churchill noemde het een ‘monsterlijke’ beslissing.

De BBC heeft onpartijdigheid in haar geboorteakte staan. Het was ook de reden waarom rond afgelopen weekeinde de zaak rond de tweet van voetbalcommentator Gary Lineker over het nieuwe Britse asielbeleid zo hoog opliep.

Beïnvloeding van grote groepen Britten

De nationale omroep kwam er in 1922 omdat redelijk breed de impact van het jonge medium radio en het gevaar van beïnvloeding van grote groepen Britten werd ingezien. Bij een wildwest van zendgemachtigden konden kapitaalkrachtige bedrijven sturen op een inhoud ten bate van hun eigen gewin. Met de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog en de revoluties daarna bestond bovendien vrees voor de lange arm van buitenlandse mogendheden en ‘verderfelijke’ ideologieën als het communisme.

Churchill zou eind jaren dertig opnieuw fulmineren tegen de BBC. Hij vond dat hij als criticaster van de toegefelijke Britse houding tegenover nazi-Duitsland te weinig aan bod kwam. Tijdens de oorlog en het premierschap van Churchill kwam de omroep onder verscherpte regeringscontrole, maar bleef de onafhankelijkheid grotendeels intact. Het streven naar zo eerlijk mogelijke berichtgeving hielp voor het vertrouwen van de Britse burgers en van mensen die in bezet gebied clandestien luisterden naar uitzendingen (deels in eigen taal). Dat nam niet weg dat geallieerde operaties – zelfs als die behoorlijk mislukten – vaker in jubeltonen werden besproken.

Na 1945 zat de onpartijdigheid van de BBC de politiek geregeld dwars. In 1956 bedacht de Britse regering met Israël en Frankrijk een plan om de eigenzinnige Egyptische leider Gamal Abdel Nasser en diens nationalisatie van het Suezkanaal aan te pakken. Israël zou Egypte binnenvallen, waarna de Britten en de Fransen als vredesbewaarders tussen beiden zouden komen en passant de controle over het kanaal zouden overnemen.

Groot-Brittannië stond internationaal te kijk

Londen begreep hoe cruciaal de BBC was: voor binnenlandse propaganda en om in het buitenland steun te krijgen voor het idee van interventie. De nationale omroep probeerde echter de neutraliteit zo goed mogelijk te bewaken. Het hele plan werd mede daardoor een debacle. De wereld doorzag de opzet. Groot-Brittannië stond internationaal te kijk.

Tijdens de Falkandoorlog in 1982 overwogen premier Margaret Thatcher en de haren om de BBC over te nemen. Plannen voor zo’n radicale ingreep lagen klaar, al was het dan voor het geval van een nucleaire aanval. De premier en haar medestanders waren woedend over de verslaggeving die ze “kruiperig” richting Argentinië en “verraderlijk” richting Groot-Brittannië noemden. Het was fout gevallen dat de omroep criticasters van het sturen van militairen en materieel richting zuidelijk halfrond ruimte gaf. En waarom sprak de BBC van Britse en Argentijnse troepen en niet van “onze troepen” en “de vijand”?

De BBC liep ook op eieren tijdens het conflict in Noord-Ierland, dat sleepte van de jaren zestig tot de jaren negentig van de vorige eeuw. Vanuit regeringskringen kwam geregeld de kritiek dat de omroep de meest extreme betrokken met publiciteit een dankbaar podium bood. Londen dreigde te korten op subsidies en kwam in 1988 zelfs met een verbod om vertegenwoordigers van een aantal organisaties aan het woord te laten.