Het Amerikaanse Congres onderzoekt de procedure om president Trump af te zetten. Vier vragen en antwoorden over de kansen en over de risico’s die de Democraten hiermee nemen.
Wat willen de Democraten?
De Democratische Partij en haar aanhangers willen president Donald Trump zo spoedig mogelijk weg krijgen uit het Witte Huis. Dat willen ze al vanaf het moment dat hij aantrad, al was het maar omdat hun kandidaat Hillary Clinton meer stemmen behaalde bij de presidentsverkiezing in 2016. Die stemmen kreeg ze niet zodanig verdeeld over het land dat ze verkozen werd.
Sindsdien heeft Trump op allerlei momenten zo gehandeld dat hij volgens veel Democraten afgezet moet worden. Het gaat onder meer om vermenging van politieke en zakelijke belangen, via zijn hotels en golfresorts, en vooral om de steun die zijn campagne kreeg uit Rusland. Nu is daar mogelijke druk op Oekraïne bijgekomen, om zijn politieke tegenstander – en de waarschijnlijke Democratische kandidaat bij de volgende verkiezing – Joe Biden te beschadigen.
Hoe gaan ze dat aanpakken?
Zes commissies in het Congres zijn al enige tijd bezig met onderzoeken naar Trump. Die kunnen in theorie leiden tot ‘impeachment’ van de president, en daarna tot zijn afzetting.
Maar die commissies schieten tot nu toe niet veel op. Door politieke verdeeldheid maar ook doordat medewerkers van het Witte Huis niet verplicht zijn om te komen getuigen. Met het instellen van een onderzoek naar de afzetting van de president krijgen deze commissies meer bevoegdheden. Rechters zullen getuigen dan eerder verplichten hun verhaal te doen.
Wat hebben ze in handen?
Trump heeft zich volgens veel deskundigen al vaak gedragen op een manier die volgens veel deskundigen ongehoord is voor een president. Maar een smoking gun, hard bewijs van zijn ongeschiktheid, is er niet. Het rapport naar de Russische bemoeienis met de verkiezing van 2016, van speciaal aanklager Robert Mueller, kwam dicht in de buurt maar biedt ook geen juridisch harde conclusie.
De smoking gun hopen de Democraten wel te vinden in het telefoongesprek dat Trump in juli voerde met de nieuwe Oekraïense president Volodimir Zelenski. Volgens een anonieme klokkenluider zette Trump in dat gesprek Zelenski herhaaldelijk onder druk om een corruptie-onderzoek in te stellen naar een gasbedrijf waar Hunter Biden, de zoon van Joe Biden, een hoge functie had.
Trump zou gedreigd hebben eerder aan Oekraïne toegezegde steun anders niet uit te betalen. De president heeft dinsdag gezegd een verslag van het gesprek openbaar te maken.
Hoeveel kans maken ze?
Als het gesprek zo is gegaan als verschillende media melden op basis van de klokkenluider, is dat inderdaad een smoking gun. Of het juridisch strafbaar is of niet, een president kan zijn partijdige politieke belangen niet op deze manier vermengen met de betrekkingen met een bevriend land. Dat zullen ook de Republikeinen, die hun president willen verdedigen, dan moeten toegeven. De Democraten nemen natuurlijk wel een risico, als straks blijkt dat de bedreigingen van Trump toch niet zo direct waren.
Belangrijker is dat het uitgesloten lijkt dat het Congres, ook al komt het tot impeachment, besluit tot afzetting van de president. In het Huis van Afgevaardigden hebben de Democraten een meerderheid, maar in de Senaat hebben de Republikeinen de overhand. Die kans dat daar met de vereiste tweederde meerderheid voor afzetting wordt gestemd, lijkt miniem.
Trump kan ondertussen bij zijn achterban goede sier maken met het onderzoek, door zich op te stellen als slachtoffer: de deep state, de gevestigde belangen in Washington, heeft het op hem voorzien en als de gewone Amerikaan nog iets te zeggen wil hebben in zijn land moet die volgend jaar op Trump stemmen, zal hij redeneren. Aan de andere kant zal de Democratische kandidaat, Biden of een ander, Trump om de oren slaan met de bevindingen uit het onderzoek.
Tijdlijn rondom de Oekraïnekwestie
Half juli
President Trump bevriest 250 miljoen dollar aan militaire steun voor Oekraïne, die door het Congres was toegezegd. Zijn medewerkers krijgen de instructie om de bevriezing aan het ‘interdepartementale proces’ te wijten.
25 juli
De Amerikaanse president Trump belt met zijn Oekraïense collega Zelenski en suggereert een onderzoek te starten tegen Joe Biden en zijn zoon Hunter.
28 juli
Trump ontslaat Dan Coats als baas van de inlichtingendiensten. Het ontslag werd al langer verwacht, vanwege de onafhankelijke opstelling van Coats.
12 augustus
Een anonieme medewerker van een van de inlichtingendiensten maakt gebruik van een klokkenluidersregeling om een klacht in te dienen. Daarin spreekt hij zijn bezorgdheid uit over een belofte die de president aan een buitenlandse leider zou hebben gedaan.
2 september
Joseph Maguire, die door Trump tot ad-interimbaas van de inlichtingendiensten is benoemd, laat de deadline verstrijken waarop hij het Congres had moeten informeren over de klacht van de klokkenluider.
9 september
De inspecteur-generaal van de inlichtingendiensten besluit zijn baas te passeren en de inlichtingencommissie van het Huis van Afgevaardigden op de hoogte te stellen van de klacht.
11 september
De regering-Trump besluit de hulp aan Oekraïne alsnog over te maken, zelfs verhoogd tot 391 miljoen dollar.
13 september
Inlichtingenbaas Joseph Maguire weigert om het Huis van Afgevaardigden inzage te geven in de klacht, met een beroep op de vertrouwelijkheid van de privé-communicatie van ‘een persoon buiten de inlichtingengemeenschap’.
18 september
De Washington Post brengt naar buiten dat Trump onderwerp is van een klacht. De lekken en onthullingen volgen elkaar daarna snel op. Het wordt duidelijk dat de klacht gaat over het contact dat Trump met Zelenski had.
22 september
Trump geeft toe dat hij in het gesprek met Zelenski heeft aangedrongen op maatregelen tegen corruptie, en dat hij daarbij ook de zaak van Joe en Hunter Biden genoemd heeft.
24 september
Nancy Pelosi, leider van de Democraten in het Huis van Afgevaardigden, kondigt aan dat het Huis officieel een impeachment-onderzoek begint.
Wat gaat er nu gebeuren?
Onderzoek
Pelosi heeft de verschillende commissies die klachten tegen Trump onderzoeken, gevraagd hun zaken te presenteren aan de justitiële commissie, die zich zal uitspreken over de vraag of er officieel een impeachment moet worden gestart. Zo ja, dan zal die commissie ‘articles of impeachment’ opstellen, de specifieke aanklachten tegen de president.
Stemming in het Huis
Het voltallige Huis van Afgevaardigden zal vervolgens stemmen over de ‘articles of impeachment’. Een simpele meerderheid voldoet om de president officieel te ‘impeachen’. Maar daarmee is hij nog niet afgezet.
Senaat\
De Senaat fungeert vervolgens als een soort rechtbank, die moet besluiten of de impeachment tot afzetting moet leiden. Daarvoor is een twee derde meerderheid nodig. Welke procedures de Senaat voor dat proces volgt, en hoe lang die duren, mag ze zelf besluiten. Het enige dat door de wet voorgeschreven is, is dat de Senaat speciaal voor deze gelegenheid onder voorzitterschap staat van de opperrechter van het Hooggerechtshof
Lees ook:
‘Trump zette Oekraïne onder druk om corruptie rivaal Joe Biden te onderzoeken’
De Amerikaanse president zou het staatshoofd van een ander land hebben geprest hem te helpen bij zijn herverkiezing, door de reputatie aan te tasten van Trumps meest geduchte tegenstander.
Het rapport van Mueller is vernietigend, maar Trump komt er mee weg
Speciaal aanklager Robert Mueller omzeilt in zijn rapport de vraag of Donald Trump strafbaar is.
