Zijn Europese concessies voldoende voor de Britten?

Goederen komen met grote vertragingen aan in Noord-Ierland. Lege schappen in de supermarkten. Pakjes van webwinkels arriveren te laat of soms helemaal niet meer. Tuincentra hebben moeite hun winkels te bevoorraden met planten. Tal van Noord-Ierse bedrijven en winkels ondervinden al maanden grote hinder van de douanegrens die sinds 1 januari ligt tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië. Strenge controles gaan gepaard met bergen papierwerk waarin ondernemingen vaak de weg kwijtraken.

Voor de Britse regering is het daarom duidelijk: de bestaande afspraken over Noord-Ierland moeten de prullenbak in. “Het Noord-Ierland Protocol werkt niet”, verklaarde brexit-minister David Frost eerder deze week in een toespraak in Lissabon. “Het heeft de steun verloren van de protestantse gemeenschap in Noord-Ierland. Het doet niet wat het behoort te doen: de Noord-Ierse vredesakkoorden beschermen.”

Onrust

Frost verwees daarmee naar de grote onrust bij protestantse unionisten in Noord-Ierland. Die willen koste wat het kost bij het Verenigd Koninkrijk blijven. Met de status aparte voor Noord-Ierland vrezen ze dat ze verder afdrijven van Groot-Brittannië. Uit protest tegen het protocol braken dit voorjaar rellen uit in verschillende Noord-Ierse steden.

Het protocol zorgt niet alleen voor onrust onder de bevolking, maar ook voor onvrede bij Britse bedrijven die handel met Noord-Ierland drijven. Sommige hebben hun handel zelfs definitief stopgezet omdat ze geen zin hebben in de tijdrovende bureaucratische rompslomp. Londen eist daarom dat de meeste controles verdwijnen.

Het stelt een systeem voor met ‘green lanes’ en ‘red lanes’. Britse vrachtwagenchauffeurs die goederen vervoeren met Noord-Ierland als eindbestemming, kunnen na aankomst in de Noord-Ierse haven de groene rijbaan nemen. Die vrachtwagens mogen ongecontroleerd doorrijden. Alleen producten die terecht komen in de Europese Unie, moeten zich voegen in de rode rijbaan voor douanecontroles.

Compromisvoorstel

Het compromisvoorstel dat de Europese Commissie woensdag presenteerde, komt deels tegemoet aan de Britse eisen. Toch is het de vraag of Londen en Brussel tot een akkoord komen. De belangrijkste eis van de Britten – namelijk dat het Europees Hof van Justitie, de ultieme arbiter van de interne markt, niets meer te zeggen heeft in Noord-Ierland – zal Brussel niet inwilligen.

Frost waarschuwt dat Brussel “een historische misrekening” maakt. Het tekent de harde opstelling van Londen, die deels te verklaren is door politieke calculatie. De Britse premier Johnson ziet duidelijk voordeel in een voortdurende ruzie met de Europese Unie. Het leidt immers af van de problemen die mede door de brexit veroorzaakt zijn: de lege schappen in de Engelse supermarkten, de benzinecrisis, de tekorten aan vrachtwagenchauffeurs en havens die vastlopen.

Maar de harde opstelling komt ook voort uit het diepe Britse wantrouwen jegens de Europese Unie. Frost draaide daar niet omheen in zijn toespraak. “Er is een breed gedeeld gevoel in het Verenigd Koninkrijk dat de EU Noord-Ierland heeft gebruikt om politieke krachten in ons land aan te sporen om de resultaten van het brexit-referendum ongedaan te maken.”

De Britten dreigen nu de zogeheten artikel 16-procedure te activeren als ze hun zin niet krijgen. Dat is een clausule in het Noord-Ierland Protocol waarmee ze unilateraal grote delen van de afspraken over Noord-Ierland kunnen omzeilen. Dit zou de verhoudingen met Brussel op scherp zetten met mogelijk een handelsoorlog in het verschiet.

Lees ook:

De grens tussen Noord-Ierland en de Republiek Ierland wordt weer zichtbaar, de bewoners van Londonderry zijn er niet gerust op

Ook al is het niet de Brexit maar de pandemie die de grens tussen Noord-Ierland en de republiek Ierland weer zichtbaar maakt, de bewoners in Londonderry zijn er niet gerust op.