Wit-Rusland is één grote gevangenis geworden, bijna niemand mag het land nog uit

De bloedzuigers gedijen goed in het moerassige Oekraïense grensland. Naast het nerveuze gezoem van de muggen zorgt alleen de auto van Petja Vasiljevitsj voor enige actie. Vanaf de post van de Oekraïense douane komt hij in zijn oude stationwagen aanscheuren. “Wil je naar de andere kant, naar Belarus?”, vraagt de man van middelbare leeftijd monter. Documenten, coronavirus – ach, hij vindt wel een manier, beweert hij.

Maandag kwam de Wit-Russische grenswacht met nieuwe regels. Die maken het voor Wit-Russen nog lastiger om het land te verlaten, waardoor dus ook het verkeer richting Oekraïne nagenoeg is stilgevallen. Vanuit de Wit-Russische grenspost, die vanuit Oekraïne onzichtbaar is, komt alleen een aantal vrachtwagens Oekraïne ingereden. Een paar trucks staan te wachten om richting Wit-Rusland te gaan: maar het personenverkeer waar Vasiljevitsj het van moet hebben, ontbreekt.

“Er passeren hier alleen nog vrachtwagens”, beaamt Petja Vasiljevitsj. “Maar ook dat wordt minder.” Normaal gesproken vervoert hij passanten per auto door het drie kilometer lange niemandsland naar de Wit-Russische grenspost en andersom. Vorige week, nadat het Wit-Russische regime het vliegtuig met activist Roman Protasevitsj in Minsk tot landen dwong, kreeg hij het plotseling druk. “Omdat het vliegverkeer stilviel”, denkt hij. De Wit-Russen brachten hun zorgen met zich mee,” aldus Vasiljevitsj. ‘Het wordt bij ons slechter, slechter en slechter’, vertelden ze hem. Sinds dinsdag komt er bijna niemand meer langs.

Om uitstroom tegen te gaan

In december al sloot Aleksandr Loekasjenko per decreet de landsgrenzen voor het gewone verkeer: alleen Wit-Russen met tijdelijke of permanente verblijfsvergunningen in het buitenland konden nog passeren. De oppositie legde de maatregel uit als een manier om uitstroom tegen te gaan: in Oekraïne bevinden zich volgens onofficiële cijfers al tienduizenden Wit-Russen. Nu zijn ook tijdelijke vergunningen niet meer afdoende, met net als in december de strijd tegen het coronavirus als argument. Daar komt bij dat het vliegveld van de Wit-Russische hoofdstad Minsk geen alternatief meer is. Na het vliegtuig-incident, met Pinksteren, mijden Europese maatschappijen Wit-Rusland en sloot de EU het luchtruim voor vliegtuigen van Wit-Russische maatschappijen.

De maatregelen zorgen voor paniek op Wit-Russische sociale media. “De grenswacht zegt dat de uitnodiging van de Poolse universiteit niet meer geldt”, schrijft een studente op het Telegram-kanaal ‘Ja, niet nodig’, dat migratieperikelen als thema heeft. “Iemand werd gisteren de toegang tot Oekraïne ontzegd. Ze eisen plotseling aanvullend bewijs”, schrijft een ander. Er wordt gespeculeerd over vliegtickets naar de Turkse badplaats Antalya, om via die omweg toch in de EU te komen.

“Er waren simpelweg te veel mensen die het land wilden verlaten”, zegt Aleksandr Michailovitsj, de enige Wit-Russische vrachtwagenchauffeur die zijn raampje opent om wat te zeggen. Hij is op weg naar huis in Wit-Rusland, op tweehonderd kilometer van de grens. De motivatie van het Wit-Russische regime is niet ‘het coronavirus’, maar ‘puur politiek’, weet hij. “Ze willen mensen tegenhouden die hebben geprotesteerd.”

De gevangenissen zijn overvol

Zelf protesteerde Michailovitsj niet. “Ik kreeg de kans niet”, zegt hij met een spijtig gezicht. Of hij voor een staatsbedrijf werkt, wil hij niet zeggen; ook vertelt hij niet wat hij in zijn vrachtwagen vervoert. Somber over de toekomst is hij wel. “De gevangenissen zijn overvol”, zegt hij. Wat de toekomst betreft houdt hij zich op de vlakte: “Aan alles komt uiteindelijk een eind”, zegt hij, om vervolgens het raampje te sluiten.

Dan is er toch beweging bij de grens. De lijnbus van de Wit-Russische stad Brest naar de Oekraïense plaats Kovel is er al voorbij, met zowaar een aantal passagiers. Gingen er voorheen dagelijks vijf bussen richting Kovel, nu is dat er hooguit eentje, vertelt chauffeur Stepan Petrovitsj tijdens de eerste korte stop na de grens. Volgens hem kunnen Wit-Russen alleen nog naar Oekraïne als ze aantonen dat hun ouders in Oekraïne wonen en ook nog ernstig ziek zijn. “Wit-Rusland is één grote gevangenis”, zegt Petrovitsj bitter. Bij de eindhalte, Kovel, verdwijnen de passagiers schielijk en zonder iets te zeggen richting hun overstap.

Lees ook:

Wie is Roman Protasevitsj, die uit het RyanAir-toestel werd gehaald en gearresteerd?

De Wit-Russische president Loekasjenko heeft zondag onder dreiging met geweld een vliegtuig van RyanAir gedwongen te landen in de hoofdstad Minsk, om de dissident Roman Protasevitsj op te kunnen pakken. Wie is deze activist?