Waarom half Israël al wel is ingeënt en wij niet

Je hoort het dezer dagen niet alleen in Nederland, maar ook in Amerikaanse staten waar ze achterlopen op het landelijk gemiddelde, en in Wales, waar ze achterlopen op Engeland: vaccineren is ‘geen wedstrijd’.

Toch kun je er wel degelijk een tussenstand van opmaken, en dan valt op dat er een duidelijke koploper is: Israël. Daar hebben ze in een maand al meer dan 49 prikken per 100 inwoners gezet – er zijn van de huidige vaccins wel twee prikken nodig voor volledige bescherming. Ook landen als de Verenigde Arabische Emiraten (27,9 procent), het Verenigd Koninkrijk (11,3 procent) en Denemarken (3,7 procent) vaccineren beduidend sneller dan Nederland, dat vooralsnog blijft steken op 1,1 prik per 100 inwoners.

Israël dankt zijn succes allereerst aan de ruime levering vaccins die het bij fabrikant Pfizer regelde. Het land overtuigde de farmaceut dat het een ideale proeftuin is om na de klinische tests snel veel aanvullende data uit de echte wereld te verzamelen: het heeft een kleine bevolking, en een helder systeem van elektronische patiëntendossiers. Dat het land een flink hogere prijs per vaccin betaalde dan de EU zal ook meegeholpen hebben.

Weggooien is zonde

Het vaccin van Pfizer staat bekend als lastig te distribueren, omdat het bij extreem lage temperaturen bewaard moet worden. Maar in Israël hadden ze de logistiek snel op orde met een systeem van regionale vaccinatiecentra. Bovendien zijn ze er pragmatisch: ouderen en medisch personeel krijgen voorrang, maar als er aan het einde van de dag vaccins over zijn, mogen die verdeeld worden onder andere gegadigden die toevallig in de buurt zijn. Weggooien is zonde.

De nummers 2 en 3 op de wereldwijde ranglijst zijn relatief kleine landen, die beide met het Chinese vaccin van Sinopharm vaccineren, dat minder logistieke uitdagingen geeft: de Verenigde Arabische Emiraten, en de Seychellen, dat mede dankzij een gift uit de Emiraten zijn 100.000 inwoners waarschijnlijk snel gevaccineerd heeft. In ruil daarvoor kunnen Emirati’s binnenkort weer op vakantie in de Seychellen. De archipel in de Indische Oceaan zet vol in op het komende toeristenseizoen. Reizigers met een vaccinatiebewijs hoeven er niet in quarantaine.

Logistiek niet op orde

Ook in Europa heeft Sinopharm klanten. Zo heeft Servië dankzij een deal met China al 5,4 prikken per 100 inwoners gezet, meer dan welk EU-land dan ook. In de EU, die gezamenlijk inkoopt, schommelen de meeste landen rond de 2 prikken per 100 inwoners. Nederland gaat zelfs voor EU-begrippen traag: samen met Bulgarije bungelt het helemaal onder aan de ranglijst.

Waar Nederland de logistiek niet op orde heeft, stuiten EU-landen waar het vaccineren organisatorisch wel voorspoedig verloopt, zoals Denemarken en Malta, ook op een plafond: er zijn op dit moment niet genoeg vaccins om sneller te vaccineren. De productieproblemen bij AstraZeneca, het vaccin waar de EU op had gewed, zullen een grote inhaalslag voor de EU voorlopig nog verder bemoeilijken.

Van de rijke westerse landen hebben de VS en het Verenigd Koninkrijk hun vaccinatiecampagnes inmiddels wel op stoom. Die landen hebben agressiever ingekocht, zijn eerder begonnen, en zullen nog wel verder uitlopen: het dagelijkse aantal vaccinaties ligt er beduidend hoger dan in de EU.

Wereld na de lockdown

In grote delen van de wereld gelden de Europese problemen overigens als een luxeprobleem. Veel arme landen vaccineren überhaupt nog niet, omdat rijke landen bijna alle nu beschikbare vaccins opgekocht hebben. Pas aan het einde van dit jaar zal in veel van zulke landen begonnen kunnen worden met vaccineren op enige schaal van betekenis.

Of je het nu een wedstrijd wil noemen of niet: landen die sneller vaccineren, zullen ook sneller lockdowns kunnen opheffen en scholen kunnen openen. Israël, dat momenteel het verste is, kan een glimp bieden van een wereld na de lockdown. Een maand geleden hoopte het land rond deze tijd weer terug te kunnen naar een vorm van normaal leven.

Bescherming van één prik

Helaas, dat valt toch tegen. Het land lijkt pas net over de piek van de derde golf heen, en de ziekenhuizen puilen er nog steeds uit met covid-patiënten. Dat komt onder andere doordat de Britse variant van het coronavirus inmiddels flink rondgaat in Israël, ook onder kinderen, die nog niet gevaccineerd zijn. De opkomst van nieuwe varianten, waarvan onbekend is hoe goed vaccins ertegen beschermen, maakt Israëlische gezondheidsautoriteiten terughoudend met het uitroepen van de overwinning. “Als je me twee weken geleden had gevraagd of dit de laatste lockdown was, had ik geantwoord: hoogstwaarschijnlijk. Nu ben ik voorzichtiger”, aldus corona-coördinator Nachman Ash.

Toch zijn de eerste gegevens ook bemoedigend. Ziekenhuisopnames van zestigplussers, die in Israël nu allemaal minstens één prik gehad hebben, daalden de afgelopen week sterk. Ook zo’n enkele prik geeft al flinke bescherming, bevestigen voorlopige data. Diezelfde voorlopige data lijken vooralsnog ook uit te wijzen dat Israëliërs die al twee shots kregen, inderdaad net zo goed beschermd lijken als de klinische proeven beloofden.

Lees ook:

De coronabestrijding dreigt te mislukken – en dat is de schuld van de rijke landen

Terwijl Canada straks genoeg doses van coronavaccins heeft om de bevolking zes keer in te enten, staan veel arme landen met lege handen.

De geschiedenis herhaalt zich: ‘Na hiv werken rijke landen nu de bestrijding van de coronacrisis tegen’

Patenten van de farmaceutische industrie maken de coronabestrijding te duur voor arme landen. Tijd om die te omzeilen, bepleit Leena Menghaney van Artsen zonder Grenzen.