Waarom bondskanselier Scholz zo lang aarzelt over tanks voor Oekraïne

Toen Olaf Scholz op 8 december 2021 aantrad als bondskanselier, kon hij erop bogen dat zijn kabinet een van de meest progressieve in decennia was. Zijn regering zou om Duitsland te vergroenen de grootste industriële modernisering in meer dan een eeuw doorvoeren. Het was ook het eerste kabinet met evenveel mannelijke en vrouwelijke ministers, en er waren ambitieuze plannen om immigratie makkelijker te maken.

Maar nog geen drie maanden later viel Rusland buurland Oekraïne binnen en moest Scholz ineens aan de bak als ‘crisiskanselier’. De sociaaldemocraat zag zich gedwongen kerncentrales langer open te houden, de kolenstook uit te breiden, grootscheeps te investeren in defensie en miljarden uit te trekken voor hulp aan burgers en bedrijven.

Beproeving

In zijn recente nieuwjaarsboodschap sprak Scholz dan ook van ‘een moeilijk jaar’. Hij noemde de Russische invasie ‘een beproeving voor ons en voor ons land’.

De tengere, kalende Scholz (64), van origine jurist, is al bijna een halve eeuw lid van de centrumlinkse SPD en is getrouwd met een partijgenote. Hij geldt als pragmatisch, recht-door-zee en een beetje kleurloos. Ooit kreeg hij de bijnaam ‘Scholzomat’ omdat hij robotachtig over zou komen.

Binnen de SPD behoort Scholz tot gematigde vleugel. Hij is een van de meest ervaren politici van Duitsland, die zijn sporen onder meer verdiende als burgemeester van Hamburg en minister van financiën en vicekanselier onder zijn voorganger Angela Merkel.

De wijze waarop Scholz de afgelopen elf maanden reageerde op de oorlog leverde hem zowel lof als kritiek op. Zo oogstte hij in binnen- en buitenland veel waardering voor de historische speech die hij drie dagen na de Russische inval hield in de Bondsdag, het Duitse parlement. Daarin sprak hij over een Zeitenwende, een keerpunt in de geschiedenis, en de noodzaak om de krijgsmacht drastisch te versterken.

Hervormingen

Ook wist zijn regering het land snel onafhankelijk te maken van Russisch gas, dat voor de inval 55 procent van de toevoer vormde. Binnen tien maanden bouwden de Duitsers een grote terminal voor de import van vloeibaar gas, een project dat normaal gesproken jaren had geduurd. Ook verhoogde zijn regering het minimumloon en voerde een belangrijke hervorming door van de werkloosheidsuitkeringen.

Maar tegelijk neemt de kritiek toe, vooral op de manier waarop zijn regering steun verleent aan Oekraïne. Duitsland is inmiddels wel uitgegroeid tot een van de grootste Europese ondersteuners van Oekraïne. Maar bij vrijwel elk besluit over nieuwe wapens weifelt Scholz en komt hij pas over de brug nadat anderen toezeggingen hebben gedaan.

Ook nu bij het internationaal getouwtrek over de levering van tanks is dat weer zo. De Oekraïners smeken al enige tijd om tanks van westerse makelij, omdat ze hopen daarmee door de Russische linies te kunnen breken, om hen te verdrijven. Maar Scholz aarzelt over de levering van Duitse Leopard-tanks en andere Europese landen die Leopards bezitten krijgen van Scholz vooralsnog geen toestemming om ze naar Oekraïne te sturen.

Tot grote ergernis van de Oekraïners. “De besluiteloosheid zorgt ervoor dat meer van onze mensen worden gedood”, twitterde een topadviseur van president Zelenski afgelopen weekend. “Elke dag vertraging is de dood van meer Oekraïners.”

‘Nie wieder’

Scholz’ aarzelingen komen deels voort uit de geschiedenis. Want Duitsland stelt zich sinds de Tweede Wereldoorlog militair terughoudend op en in zijn SPD leven oude pacifistische reflexen. ‘Nie wieder’ luidt nog altijd het mantra: nooit meer oorlog. Bovendien onderhouden de Duitse sociaaldemocraten van oudsher relatief goede banden met Moskou, Scholz’ vroegere leermeester en Gazprombestuurder Gerhard Schröder voorop.

Daarnaast speelt zijn behoedzame stijl van regeren volgens waarnemers een rol. ‘Scholzen’ noemen sommigen het inmiddels grappend, een verwijzing naar het al net zo bedachtzame ‘Merkelen’ van zijn voorgangster. De kanselier weet daarbij dat de Duitse bevolking sterk verdeeld is over de levering van tanks.

Maar de irritatie over Scholz’ gedraal groeit, niet alleen bij zijn buitenlandse bondgenoten, ook bij zijn coalitiepartners. De liberale regeringspartij FDP noemde de communicatie van de kanselier over de tanks ‘een catastrofe’. En de Groenen pleiten steeds openlijker voor levering. Buitenlandminister Annalena Baerbock, afkomstig van de Groenen, zorgde zondagavond nog voor verwarring door in een interview op de Franse tv te zeggen dat Duitsland ‘niet in de weg zou staan’ als Polen zijn Leopard-tanks wil leveren aan Oekraïne.

Ook de belangrijkste oppositiepartij, de christendemocratische CDU, heeft Scholz opgeroepen om snel over de brug te komen met de tanks. “Heel Europa wacht op een Duitse beslissing”, twitterde CDU-parlementariër Johann Wadephul.

Lees ook:

Oekraïne smeekt om westerse tanks. Hoezo tanks?

Oekraïne wil snel westerse tanks, nog voor een alom verwacht grootschalig offensief van Rusland. Wat kan het Oekraïense leger daarmee?

Blunderende minister worstelde met wederopbouw van Duits leger

De Duitse minister van defensie Christine Lambrecht is maandag afgetreden. Ze kreeg veel kritiek vanwege onder andere haar geringe militaire kennis en zeer ongelukkige nieuwjaarsboodschap.