Waarom Bachmoet is verworden tot een 21ste-eeuws Verdun

Wanneer de naam van het Oekraïense stadje Bachmoet valt, valt steeds vaker ook die van Verdun. Daar werd in 1916 een van de bloedigste veldslagen uit de Eerste Wereldoorlog uitgevochten, waarbij lange tijd nauwelijks terreinwinst werd geboekt. Hoewel veel kleinschaliger, herhaalt dit zich rond Bachmoet, een stadje dat strategisch gezien van weinig waarde is.

Oekraïense soldaten die Bachmoet moeten verdedigen spreken zélf over de levende hel waarin ze zijn terechtgekomen, waarin slecht bewapende Russische troepen als zombies hun gehaktmolen in stormen. Waarom geven de Oekraïners Bachmoet niet gewoon op? Aan de andere kant: waarom offeren de Russen zoveel mensenlevens op voor een stad die het verloop van de oorlog niet noemenswaardig zal beïnvloeden?

Na negen maanden strijd om het ooit 75.000 inwoners tellende stadje, werd deze dubbele vraag deze week weer relevant, toen The Washington Post meldde dat de Amerikaanse regering er bij de Oekraïners op aan zou dringen Bachmoet op te geven. De organisatie van een tegenoffensief zou prioriteit moeten krijgen.

Volhouden verzwakt de Russen nu het meest

Vorige week meldde het Britse ministerie van defensie dat niet eerder deze oorlog zoveel Russische soldaten om het leven kwamen als begin februari: gemiddeld 824 per dag. Precies daarom wil de Oekraïense president Zelensky volhouden, zei hij woensdag. Omdat dát de Russen nu het meest verzwakt.

Daar heeft hij ook wel een punt, zegt krijgskundige George Dimitriu, verbonden aan onderzoeksinstituut Clingendael. “Allereerst: Bachmoet is ook weer niet totaal waardeloos. Het kan als springplank dienen naar achterliggende steden Kramatorsk en Slovjansk.

“Maar dat staat niet in verhouding met het ontzaglijke aantal vooral Russische slachtoffers. Al zeker tienduizenden soldaten zijn er gesneuveld of gewond geraakt. Daarmee is dit een enorm tactisch en operationeel verlies voor de Russen. En zelfs als Bachmoet valt, betekent dat echt niet dat Oekraïne de oorlog gaat verliezen.”

Oorlog is niet altijd rationeel

De strijd om Bachmoet woedt al sinds mei. In augustus verhevigden de aanvalsgolven zich, toen Jevgeni Prigozjin, baas van huurlingenleger Wagner, er zijn persoonlijke missie van maakte. Hij wilde laten zien dat hij met zijn huurlingen, anders dan de Russische legerleiding, wél in staat zou zijn om overwinningen te boeken.

Inmiddels boeken de Russen er mondjesmaat terreinwinst, juist omdat uit Cherson vrijgekomen reguliere Russische elitetroepen er aan een slimmere, omsingelende beweging zijn begonnen, zegt Dimitriu. Mogelijk voert het Kremlin de druk op om de stad nog voor 24 februari te kunnen innemen. Die dag is het een jaar geleden dat de oorlog begon, wat nog meer symbolisch gewicht in de schaal legt. Een symboliek die voor de toeschouwer misschien compleet zinloos overkomt.

“Oorlog is niet altijd rationeel”, zegt generaal bd. Mart de Kruif. “Bachmoet is het schoolvoorbeeld van niet-rationeel handelen. Vooral van de Russische kant.” Dat zit hem allemaal in bovenstaande symboliek die Bachmoet binnen de Russische krijgsmacht gekregen heeft.

Elke dag dat je de stad niet opgeeft, wordt dat moeilijker

Een symboliek met een zelfversterkend effect: elke dag dat je de stad niet opgeeft, wordt het moeilijker hem op te geven. “Daar kun je als Oekraïne dan op twee manieren op reageren. Ik persoonlijk zou me niet doodvechten om Bachmoet, maar het is wel een manier om enorme verliezen op te leggen aan de Russische kant.”

De Kruif neemt de berichtgeving van The Washington Post met een korreltje zout. “Het zijn vermoedelijk flarden van de discussie. Het gros van je middelen moet je inzetten waar je de beslissing zoekt. Alleen: het is niet zo dat de Oekraïners bij Bachmoet al hun tanks en zwaar materieel in de strijd gooien.”

Het hoeft overigens niet alleen symboliek te zijn. Een argument dat de ronde doet is dat mensenlevens nu eenmaal zijn wat de Russen ruimschoots op voorraad hebben. Als ze die massaal kunnen inzetten om de Oekraïense munitievoorraden uit te putten, dan doen ze dat. Nogal morbide, denkt De Kruif, die hier niet helemaal aan wil.

Een totaal mislukte aanval

Wat de Russen intussen van plan zijn, vindt Dimitriu moeilijk in te schatten. Hij wijst op de totaal mislukte aanval op Voehledar, eerder deze week, waar de oprukkende Russische tanks geen partij waren voor de Oekraïners. Mogelijk was dit een soort verkennende aanval, om zwakke plekken te zoeken in de Oekraïense verdediging, maar beslist geen veelbelovende.

Ondertussen wachten de Oekraïners af. Ook zij weten niet wat komen gaat. “Iedereen zei in november dat het momentum aan Oekraïne was. Maar ik vermoed dat ze nu bewust afwachten. Om hun reserves intact te houden, om een eventueel écht offensief van de Russen te kunnen weerstaan.”

Waar dat gaat komen, is afwachten. Dimitriu en De Kruif wijzen beiden naar Loehansk. “Daar zitten al drie zware Russische divisies, op enkele tientallen kilometers achter het front”, zegt De Kruif. De gevechten rond Kreminna nemen toe. Daarachter ligt Izjoem, en zo kun je ook bij Slovjansk en Kramatorsk komen. Als de Russen ergens een zwaartepunt willen leggen, is het daar.”

“Alleen, wat mij opvalt: Bachmoet wordt nu vaak gekoppeld aan het aankomende Russische offensief, maar ik zie die koppeling niet. Behalve dat je die troepen niet elders kunt inzetten. Ondertussen is Oekraïne erop uit zoveel mogelijk slagkracht van de Russen te vernietigen, zodat dat later geen bedreiging meer kan vormen.”

Zolang ze vasthouden aan Bachmoet, lukt dat ze aardig.

Lees ook:

Een reportage van correspondent Michiel Driebergen vanuit frontstad Bachmoet: ‘Hoe lang het me lukt hier te overleven weet ik niet’

De stad Bachmoet is het toneel van de hevigste slag van de oorlog. De stad zélf is de frontlinie, terwijl er nog enkele duizenden mensen wonen. Geraakt worden of niet: het lijkt een loterij.