Waar blijft Europa, vraagt de Wit-Russische oppositie. ‘We moeten Loekasjenko’s regime treffen in zijn portemonnee’

Het woord ‘teleurgesteld’ wil Svetlana Tichanovskaja niet in de mond nemen. Maar, zegt de Wit-Russische oppositieleider-in-ballingschap tegelijkertijd, de Europese sancties tegen het regime van Aleksandr Loekasjenko voldoen niet. “Resultaat blijft uit. Dat doet pijn.”

Naar verwachting presenteert de Europese Unie komende week een nieuw pakket aan sancties tegen vertegenwoordigers van het Wit-Russische regime. Zij worden verantwoordelijk gehouden voor het hard neerslaan van de massale straatprotesten die volgden op de omstreden (volgens de oppositie: gestolen) verkiezingsoverwinning van Loekasjenko. De mensen die op de sanctielijst staan – onder wie Loekasjenko zelf – mogen niet naar de EU reizen en er geen zaken doen.

Niet afdoende, vindt Tichanovskaja, die vanuit haar hoofdkwartier in de Litouwse hoofdstad Vilnius – waar ze na de verkiezingen van augustus heen vluchtte – probeert de protesten in eigen land gaande te houden en internationaal steun te vergaren. “Er zijn het afgelopen jaar 35.000 mensen opgepakt”, zegt ze. “Maar er staan nu slechts 88 mensen op sanctielijst. Er zijn toch meer criminelen? Wat is er aan de hand met Europa?”

De handel met Wit-Rusland gaat onverdroten door

De leidster van de oppositie pleit voor harde economische sancties, oftewel dat Europa geen producten meer importeert van Wit-Russische staatsbedrijven. “We moeten het regime van Loekasjenko treffen in zijn portemonnee”, vindt ze. Ze verwijst daarbij naar de voortdurende economische en politieke crisis in haar land. “Dan zullen de mensen om hem heen begrijpen dat ze het land verwoesten als ze Loekasjenko blijven steunen.”

Want ondanks alle onrust van het afgelopen jaar gaat de handel met Wit-Rusland onverdroten door. Zo importeerde Nederland in 2020 voor bijna 700 miljoen euro uit het Oost-Europese land. Dat is met name benzine, die door het staatsoliebedrijf van Loekasjenko wordt geraffineerd. Zo houdt Europa het regime in stand, vindt de oppositie.

Het verzoek om Europese steun komt nadat Tichanovskaja’s oproep tot nieuw protest, vorige maand, weinig opleverde. Zo lijkt de Wit-Russische volksopstand dood te bloeden. Afgelopen zomer en najaar demonstreerden de Wit-Russen met honderdduizenden tegelijk. De vergelijking gaat mank, vindt ze. “De mensen krijgen simpelweg de kans niet om de straat op te gaan”, aldus Tichanovskaja. “Je kunt opgepakt worden als je boodschappen doet.”

Het regime zelf geeft geen krimp

Zelf houdt Tichanovskaja hoop op een opleving van het protest. Haar oproep tot een ‘nationale stemming’ werd in drie weken tijd door 800.000 Wit-Russen ondertekend. Met de actie wil ze druk op het regime opvoeren om onderhandelingen te beginnen. Met Loekasjenko wil ze niet praten, want die heeft het land ‘tot een hel gemaakt’. Ze denkt aan gesprekken met vertegenwoordigers van bedrijven en politiediensten.

Het regime zelf geeft ondertussen geen krimp. “De regering is sterk en zal standhouden”, aldus de minister van buitenlandse zaken, Vladimir Makei, afgelopen week tegen het Wit-Russische staatspersbureau. Hij hekelde de rol van Europa en voegde er een dreigement aan toe. “Streef niet naar wat voor revolutie dan ook. Het zal leiden tot verdwijnen van de burgermaatschappij, waar Europa zo bezorgd over zegt te zijn.”

Komende week ontmoet Loekasjenko opnieuw zijn ambtgenoot Vladimir Poetin in Moskou om te praten over verdere integratie met de oosterbuur.

Lees ook:

‘Ik kan het me niet veroorloven de hoop te verliezen’

De term ‘oppositieleider’, vindt ze een belediging. Svetlana Tichanovskaja omschrijft zichzelf als de ‘gekozen leider’ van ­Wit-Rusland. Vanuit ballingschap strijdt ze voor vrijlating van de politieke gevangenen en nieuwe verkiezingen.