‘Spanje eerst’
Voor het eerst gaat het radicaal-rechtse Vox meeregeren in Spanje
Een primeur voor Spanje: het radicaal-rechtse Vox – de partij die ervoor pleit dat Spanje uit het Schengenverdrag stapt om zo grenscontroles te kunnen herinvoeren – zal voor het eerst plaatsnemen in een Spaanse regering.
Een kleine maand na de regionale verkiezingen is in de Spaanse regio Castilla y León een akkoord gesloten voor de vorming van een regering. Daarin zit niet alleen de centrum-rechtse Partido Popular (PP), maar ook het radicaal-rechtse Vox.
Sinds de oprichting in 2013 is Vox een snel opkomende partij binnen de Spaanse politiek. Bij de landelijke verkiezingen van 2019 werd Vox de derde partij, maar de centrum-linkse PSOE wist toen nog een minderheidsregering te vormen met gedoogsteun van kleine uiterst linkse partijen. De ontwikkelingen in Castilla y León tonen dat dit bij de landelijke verkiezingen in 2023 vermoedelijk niet meer mogelijk zal zijn.
Vox lijkt toch niet populistisch-rechts
“Vox heeft het recht en de plicht een regering te vormen in Castilla y León”, zei landelijk Vox-leider Santiago Abascal direct na de verkiezingen. Het leek er toen nog op dat de PP een samenwerking met Vox wilde uitsluiten. De landelijk PP-leider Pablo Casado wilde er niet aan, uit vrees gematigd rechtse kiezers te verliezen. In Castilla y León werd daardoor zelfs even gesproken over een constructie waarbij centrum-links en rechts samen zouden regeren.
Maar na een conflict met de Madrileense ster van de PP, Isabel Díaz Ayuso, waarin Pablo Casado het onderspit moest delven, nam de PP-partijleider vorige maand afscheid van het congres. Momenteel is hij alleen op papier nog voorzitter van de partij. Casado’s gedoodverfde vervanger, Alberto Núñez Feijóo, gaf duidelijk te kennen dat wat hem betreft in Castilla y León de PP helemaal zelf mocht beslissen met wie wordt samengewerkt.
De ontwikkelingen in Castilla y León hebben in Spanje de discussie heropend wat voor partij Vox nu werkelijk is, en binnen welke Europese politieke familie die zich bevindt. Populistisch-rechts, zoals Vox geregeld wordt genoemd, lijkt toch niet volledig te kloppen. Hoewel ze bij Vox dezelfde ruwe taal bezigen als de Nederlandse PVV en het Duitse AfD, spreekt Vox niet over ‘het volk’. In het taalgebruik van Vox staan eerder nationalistische en regionale uitingen centraal, waarbij een verenigd Spanje vrij is van invloeden van buitenaf. Vorig jaar werd Vox nog van Twitter verbannen omdat zij ten onrechte stelde dat vrijwel alle criminelen in Catalonië een Noord-Afrikaanse achtergrond hadden.
De weg van ‘Spanje eerst’
“Vox moet zelf maar definiëren wie ze zijn”, zei Feijóo van de PP. “En laat ze hun daden maar spiegelen aan hun woorden.” In Castilla y León zal Vox, onder leiding van de politiek onervaren jonge advocaat Juan García-Gallardo, in ieder geval de weg van ‘Spanje eerst’ inslaan: bescherming van de lokale industrie en agricultuur. Het is een boodschap die in delen van Spanje sterk aanslaat. Momenteel zijn in veel regio’s protesten van boeren die stellen niet te kunnen concurreren tegen landbouwproducten die de EU importeert. Vooral in een regio als Castilla y León, dat met twee miljoen inwoners op een gebied twee keer zo groot als Nederland een belangrijke boerensector heeft, vinden dergelijke beloftes weerklank.
Intussen vecht Vox landelijk een typisch Spaanse strijd uit. Het Zuid-Europese land bestaat uit een lappendeken van zeventien zogeheten autonome regeringen – van Catalonië tot Andalusië – die zich in meer of mindere mate verbonden voelen met de landelijke regering in Madrid. Vox-leider Santiago Abascal heeft zich daar altijd tegen verzet en wil meer centralisatie van de macht. “Het ergert jullie dat jullie belastinggeld opgaat aan zeventien parlementen en duizenden nutteloze en verraderlijke politici”, riep hij zijn kiezers in 2018 toe. Ironisch is het dat Vox nu voor het eerst in een regering plaatsneemt van een autonome regio.
Lees ook:
Het Spaanse platteland loopt warm voor regionale partijen: ‘Erger kan het niet worden’.
De lokale partijen staan er aan de vooravond van de regionale verkiezingen goed voor in Spanje. In de provincie Soria, waar de voorzieningen achterblijven, boekt Soria Ya succes. ‘We hebben simpelweg recht op dezelfde basale voorzieningen als de mensen in Madrid.’
