Violetta (22) wil terug naar Marioepol, ook al is haar huis gebombardeerd en geplunderd

De Oekraïense havenstad Marioepol viel in mei vorig jaar, na zeer zware gevechten, in Russische handen. In Zaporizja wachten veel vluchtelingen op de dag dat ze terug kunnen.

Violetta Dresvyannikova (22) gelooft heilig in een nabije bevrijding van haar thuisstad. Een jaar geleden vluchtte ze uit Marioepol, en ze werkt nu in het zogeheten Ik ben Marioepol-centrum in Zaporizja. “In het tweede jaar van de oorlog moet Marioepol worden bevrijd, zodat wij allemaal weer terug kunnen.”

Zaporizja vormde vaak een eerste stop voor mensen die vorig jaar langs Russische checkpoints eindelijk hun weg vonden naar Oekraïens gebied. Weg uit de hel van Marioepol, de havenstad die door de Russen zwaar werd gebombardeerd. Voor Violetta begon haar ontsnapping op 29 maart. Op 3 april was ze eindelijk in Zaporizja.

Oekraïne telt inmiddels zestien van dit soort ‘Ik ben Marioepol-centra’, vertelt Violetta, die er zelf juridisch advies geeft. “Hier in Zaporizja hebben we 5700 vluchtelingen uit Marioepol geregistreerd. Ze kunnen hier humanitaire hulp krijgen, geld, advies op allerlei vlakken en psychologische hulp.”

Volgens haar hebben de meeste gevluchte inwoners er een rotsvast vertrouwen in dat ze op een dag terug kunnen naar hun stad, die in mei vorig jaar door de Russen werd ingenomen. De lokale overheid van Marioepol ‘in ballingschap’ maakt al plannen voor de wederopbouw. “De burgemeester zegt dat we misschien wel in de zomer weer terug zijn in Marioepol. Ik kan niet wachten. Het voelt nog steeds alsof ik op zakenreis ben.”

Een reis van vier dagen

Hoewel de meeste mensen al in het begin van de oorlog zijn gevlucht, komt er af en toe nog een nieuwe vluchteling bij. Zoals Diana (17), die begin februari van dit jaar uit Marioepol wist weg te komen. Ze heeft zich eindelijk bij haar halfzus Karina Kovalova kunnen voegen, die al veel eerder in Zaporizja was gearriveerd. Maar waar Karina in het begin van de oorlog nog in één rechte lijn naar Zaporizja kon reizen, was dat voor Diana veel ingewikkelder.

Ze verliet Marioepol via Rusland en reisde via Litouwen en Polen weer terug naar Oekraïne. Een reis van vier dagen, die haar 400 dollar kostte. Geld dat ze eerst bij elkaar moest sparen door te werken in de winkel van een Russische zakenman in Marioepol. “Een van de velen die nu proberen iets te beginnen in Marioepol. Ik werkte dus voor een bezetter, maar deed dat om te kunnen ontsnappen.”

De havenstad is nog steeds zwaar gehavend, vertelt ze. Het is stil op straat, waar weinig mensen zomaar een rondje lopen. ’s Nachts werd ze uit haar slaap gehouden door het geblaf van de vele honden die aan hun lot zijn overgelaten zijn doordat hun eigenaren zijn gevlucht of gedood.

Veel propaganda

“Het is psychologisch heel moeilijk om daar te leven, zeker voor de mensen die achter Oekraïne staan”, zegt Diana. “Die kunnen daar niet openlijk over praten.” Alles moet daar Russisch zijn: het geld, de taal. Er is veel propaganda, vertelt ze. “En die propaganda werkt. Toen ik in Zaporizja arriveerde was ik verbaasd, want ik had gehoord dat de Russen de helft van de stad in handen hadden. Maar de Russen zitten op ruim 40 kilometer van de stad.”

Toch gaan sommige mensen weer terug naar Marioepol, vertelt ze. “Die eisen hun woning op. Als je niet in je flat zit, kunnen ze die makkelijker afbreken. Als je kunt aantonen dat de woning van jou is, geven ze je een eenkamerappartement in een soort hostel.”

De psycholoog die kantoor houdt in dit Marioepol-hulpcentrum, Helena Ipatova, komt uit Zaporizja. Ze geeft zowel individuele therapie als groepstherapie. Voor volwassen en kinderen is er onder meer kunsttherapie. “Sinds 30 mei behandel ik alleen mensen uit Marioepol. Mensen hebben zoveel verloren, zijn zo onzeker over hun leven.” In de aanloop naar 24 februari zag ze de onrust nog meer toenemen.

Het draagt volgens haar niet bij aan het geestelijk welzijn van de gevluchte Marioepol-bewoners als ze de hele dag bezig blijven met de stad waar ze vandaan komen. “De inwoners van Marioepol die in Zaporizja zijn gebleven, doen dat omdat deze plaats relatief dichtbij ligt. Natuurlijk is het belangrijk om niet te vergeten waar je vandaan komt. Maar ik probeer mensen zover te krijgen dat het niet hun enige focus wordt. Ze zullen ook in het nu moeten leven, 80 procent van hun focus zou hier moeten liggen.”

‘Er is een psychologiche revolutie nodig’

Volgens Ipatova heeft Oekraïne een machocultuur waarin huilende jongens als zwak worden gezien. “Niet iedereen begrijpt dat ze op psychologisch vlak hulp nodig hebben. Maar waar ik mij vooral zorgen over maak, is het moment dat de oorlog stopt. Dan krijgen we een groot probleem met al die terugkerende militairen. Er is een psychologische revolutie nodig. We moeten dat echt voorbereiden.”

Violetta luistert mee naar het interview met de psycholoog. Ze erkent dat haar eigen houding niet strookt met wat de psycholoog gezond vindt. Toch gelooft ze echt dat haar tijd in Zaporizja binnenkort voorbij is en dat ze zal terugkeren naar haar eigen huis. “Al hebben ze ons appartementengebouw gebombardeerd en ons huis geplunderd.” Ze laat foto’s zien die een van haar achtergebleven buren (‘iemand die van de Sovjet-Unie hield’) heeft gemaakt.

Dat Rusland nu soms pronkt met nieuwe appartementencomplexen in Marioepol, noemt ze een show voor de mensen daar. “Ik wil helemaal niet dat de Russen iets bouwen in onze stad. Ik droom ervan om zelf mee te helpen bij de wederopbouw. En ik weet dat mijn Marioepol nooit meer hetzelfde zal zijn als voor de oorlog. Maar ze kunnen nooit het uitzicht vernietigen. Misschien staan er straks allemaal nieuwe gebouwen. Maar het uitzicht op de Zee van Azov zal altijd hetzelfde blijven.”

Lees ook:

Marioepol: de stad die het symbool werd van de Russische oorlogsmisdaden

Voor de gehele wereld is de Oekraïense havenstad Marioepol synoniem geworden voor Russische gruweldaden.