Vijf vragen over het onderzoek naar mogelijke oorlogsmisdaden van Israël in de Palestijnse gebieden. ‘Dit is zuiver antisemitisme’

Aanklagers van het het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag kunnen hun onderzoek naar mogelijke oorlogsmisdaden in de Palestijnse gebieden voortzetten. Dat bevestigde de vooronderzoekskamer van het ICC vrijdag. De kamer bepaalde dat het Strafhof jurisdictie heeft over Gaza en de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem. Hoofdaanklager Fatou Bensouda concludeerde in 2019 al dat er ‘redelijke grond’ is voor een strafrechtelijk onderzoek.

De Palestijnse autoriteit op de Westoever, die lid is van het ICC, sprak jubelend van “een historische dag”. Israël, geen lid van het Hof, reageerde getergd. “Als het ICC Israël onderzoekt vanwege nepoorlogsmisdaden is dat zuiver antisemitisme”, zei premier Benjamin Netanyahu.

1. Palestina is toch geen onafhankelijke staat? Hoe kan het dan lid zijn van het Hof?

Hoewel de Palestijnen nog geen onafhankelijkheid hebben verworven, heeft de staat Palestina enkele jaren geleden wel de status van waarnemend niet-lid gekregen bij de Verenigde Naties. Die positie heeft Palestina gebruikt om zich aan te sluiten bij een aantal internationale organisaties, waaronder het ICC.

De Palestijnen hebben het ICC vervolgens gevraagd om een onderzoek in te stellen naar mogelijke oorlogsmisdrijven sinds 13 juni 2014. Die datum kozen ze omdat een dag eerder drie Israëlische tieners waren ontvoerd op de Westoever. Enkele weken later viel Israël Gaza binnen. Volgens VN-schattingen werden tijdens de oorlog zo’n 2200 Palestijnen gedood, onder wie 1500 burgers. Israël meldde aan zijn kant zeker 73 doden, van wie zes burgers.

2. Hoeveel zorgen moet Israël zich nu maken?

Vervolging van Israëliërs is vooralsnog hypothetisch. De Israëlische regering voert aan dat het in 2014 uit zelfverdediging handelde, omdat Palestijnse strijders raketten afvuurden op burgerdoelen in Israël. Israël wijst er bovendien op dat het zelf tientallen onderzoeken startte naar handelen van militairen tijdens de Gaza-operatie en dat dit in enkele gevallen ook tot veroordelingen leidde. Dit zou volgens deskundigen een effectief argument kunnen zijn, omdat het Internationaal Strafhof opereert op basis van complementariteit. Het ICC neemt een zaak alleen in behandeling als een staat daartoe zelf niet bereid is, of er niet de mogelijkheid voor heeft.

3. Hoe zit het met de Israëlische nederzettingen op de Westoever?

Die almaar uitdijende nederzettingen zijn voor Israël lastiger te verdedigen. Er wonen inmiddels zo’n 700.000 Israëliërs in nederzettingen op de Westoever en in Oost-Jeruzalem. Dit terwijl een bezettende macht volgens internationaal recht zijn burgers niet mag overbrengen naar bezet gebied. Israël brengt daartegen in dat de betreffende delen van de Westelijke Jordaanoever niet Palestijns zijn. Volgens de Israeliërs zijn de gebieden niet bezet, maar omstreden.

4. Hoe liggen de kansen?

Dat is volgens deskundigen lastig te voorspellen. Als hoofdaanklager Bensouda haar onderzoek voortzet, kan dat nog jaren duren. Israël zal intussen, met hulp van zijn beschermheer Amerika, zijn best doen om de zaak met politieke druk tegen te werken.

Intussen lijken de Israëliërs zich al wel enige zorgen te maken over het risico dat veiligheidsfunctionarissen op termijn op verzoek van het ICC in het buitenland gearresteerd kunnen worden. Volgens de krant Haaretz gaan de Israëlische autoriteiten honderden functionarissen hierover voorlichten. “Als er zaken worden gestart tegen individuele Israëliërs, zullen die hun buitenlandse reizen zorgvuldig moeten gaan plannen", zegt Sergey Vasiliev, hoofddocent internationaal strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam.

5. Hoe zit het met mogelijke Palestijnse misdaden?

De ICC-aanklagers hebben ook vermoede Palestijnse oorlogsbedrijven in het vizier. Zo schoten Palestijnse strijders tijdens de Gaza-oorlog in 2014 talloze raketten af op burgerdoelen in Israël. Ook zouden ze burgers hebben gebruikt als menselijk schild. De autoriteiten op de Westoever martelen bovendien opponenten en zetten mensen aan tot aanvallen op Israël.

“Ik vermoed dat de ICC-aanklager, als het tot vervolging komt, wel eens zouden kunnen beginnen met de vermoedelijke misdaden door Hamas en andere Palestijnse gewapende groepen”, zegt Vasiliev. “Dat kan strategisch slim zijn, omdat ze daarmee een deel van de Israëlische kritiek pareren. En ze krijgen waarschijnlijk ook meer medewerking van de Palestijnse autoriteiten. Ze kunnen op die manier makkelijker bewijs verzamelen.”

Lees ook:

Nederlandse rechter onthoudt zich van oordeel over dodelijke luchtaanval in de Gazastrook

De Nederlandse rechter is niet bevoegd om te oordelen over een dodelijke Israëlische luchtaanval in de Gazastrook in 2014. Dat bepaalde de Haagse rechtbank in een civielrechtelijke zaak die een Palestijnse Nederlander had aangespannen tegen twee voormalige generaals van het Israëlische leger.

Israël voert vergeldingsaanval uit op Gaza na eerste raketten op Tel Aviv sinds 2014

Het Israëlische leger heeft bombardementen uitgevoerd op ‘terroristische doelen’ in de Gazastrook, nadat eerder op de avond twee raketten vanuit Gaza richting Tel Aviv waren afgevuurd.

‘Israël wordt meer en meer gezien als een koloniaal project’

Israël was ooit Neêrlands troetelkind, maar anno 2017 is kritiek op Israël, zeker in linkse kringen, de norm. Hoe is het zover gekomen? Filmer Marcel Prins onderzoekt het in een documentaire-reeks vanuit Joods-Nederlands perspectief.