Uitstel, maar geen afstel van omstreden hervorming rechterlijke macht in Israël

Netanyahu kiest voorlopig eieren voor zijn geld. Hij zit tussen twee vuren. Zijn tegenstanders, waaronder honderdduizenden demonstranten en inmiddels ook een belangrijk deel van de legertop, zijn mordicus tegen de aantasting van de rechtsstaat. Maar als hij de voorgestelde hervorming laat vallen, riskeert hij een opstand in zijn eigen coalitie. De Israëlische premier koopt met het uitstellen van de wettelijke hervorming tijd.

Benjamin Netanyahu beweegt zich doorgaans als een koorddanser door de Israëlische politiek. Niemand is zo behendig als hij als het gaat om het veiligstellen van zijn eigen positie. Maar of hij de behendigheid in huis heeft om de huidige politieke crisis te overleven, is de vraag. De onrust die Israël al maanden teistert, komt voort uit de plannen van de coalitie die onder andere de onafhankelijkheid en de macht van het hooggerechtshof moeten inperken en de regering bijna de complete macht moet geven over het benoemen van rechters.

De premier heeft zich de laatste maanden weinig aangetrokken van de woedende Israëliërs die met tien- en soms honderdduizenden de straat opgaan en waarschuwen dat de plannen van de regering Israël tot een ‘dictatuur’ zouden maken.

Maar met het ontslag van zijn minister van defensie Yoav Galant zondag, nadat die had opgeroepen om het doorvoeren van de plannen tijdelijk uit te stellen, lijkt Netanyahu nu zijn hand te hebben overspeeld. Het ontslag bleek de doorslaggevende factor voor grote maatschappelijke spelers die zich eerder afzijdig hielden om zich bij de protestbeweging aan te sluiten.

Zo kondigde Israëls grootste vakbond Histadrut maandagochtend als reactie op het ontslag van Galant een algehele staking aan van ‘historische proporties’. Onder andere universiteiten, ziekenhuizen, techbedrijven, lokale gemeenten, ambassades en advocatenkantoren sloten zich daarbij aan. Na de aankondiging van de premier dat het doorvoeren van de wetten tijdelijk wordt uitgesteld is de staking nu voorlopig van de baan.

Netanyahu stond maandag voor een lastige keuze: als hij de hervormingen zou doorzetten, zou een groot deel van het land stil komen te liggen. Ook zou het de onrust in Israëls leger en veiligheidsdiensten fors doen toenemen. Generaals waarschuwen al langer dat veel Israëliërs niet meer in het leger willen dienen als de wetswijzigingen worden aangenomen.

Maar als Netanyahu de plannen op zou geven, riskeert hij een revolte binnen zijn eigen coalitie, een verbond tussen Netanyahu’s Likud en enkele ultra-orthodoxe en uiterst-rechtse partijen. Daarmee zet hij ook zijn eigen positie op het spel. Maandag koos Netanyahu ervoor het dilemma vooralsnog voor zich uit te schuiven, en de wet op een ander moment te laten behandelen door het parlement.

‘We zullen niet toestaan dat ze de verkiezingen stelen’

Netanyahu leek de hele dag te twijfelen om het uitstel aan te kondigen, maar maandagavond zei hij in een korte speech dat het doorvoeren van de wetten bij de volgende parlementaire sessie, die van april tot eind juli loopt, weer zal worden opgepakt. Uitstel dus, maar zeker geen afstel.

Netanyahu’s coalitiegenoot Bezalel Smotrich gaf al eerder aan achter een tijdelijke stop te staan, maar hij kwam maandag ook met een strijdbare oproep aan zijn volgers om naar Jeruzalem te komen om te laten zien dat ze de hervormingen steunen. Als de aanhangers van de coalitie hier gehoor aan geven, zou Netanyahu zich kunnen beroepen op zulk protest om, ondanks het grote verzet, de hervormingen door de Knesset te drukken. “We zullen niet toestaan dat ze de verkiezingen stelen”, staat er boven aan een oproep in rechtse appgroepen die breed gedeeld wordt.

Het zijn populistische leuzen die de laatste jaren in verschillende landen succesvol zijn gebleken. Netanyahu zal als echte populist geen kans voorbij laten gaan om hiervan gebruik te maken en zo aan de macht te blijven. Het lijkt erop dat het risico op een fysieke confrontatie tussen voor- en tegenstanders van de wetswijzigingen hem niet doet terugdeinzen.

Netanyahu’s politieke spel dreigt slachtoffers te maken. De Israëlische geheime dienst zegt ‘aanzienlijke angst’ te hebben voor geweld vanuit uiterst rechtse groepen. “De premier speelt spelletjes met mensenlevens”, zei oppositielid Yulia Malinovsky maandag. “Als er iets gebeurt, zal Netanyahu het op zijn geweten hebben.”

Lees ook:

Israëls minister van defensie uit kritiek en wordt prompt ontslagen

Yoav Galant is ontslagen nadat hij kritiek uitte op de juridische wetswijzigingen die Netanyahu wil doorvoeren.