‘Trump zette Oekraïne onder druk om corruptie rivaal Joe Biden te onderzoeken’

Het had om een gelukwens zullen gaan toen de president van de Verenigde Staten afgelopen juli belde met de nieuw verkozen president van Oekraïne. Maar het werd een verbale stormloop: maar liefst acht keer drong Donald Trump er bij Volodimir Zelenski op aan dat justitie van het Oost-Europese land een corruptie-onderzoek zou starten naar de Democratische presidentskandidaat Joe Biden. Althans, volgens bronnen bij de Amerikaanse inlichtingendiensten, die dat vrijdagavond vertelden aan de Wall Street Journal en andere Amerikaanse media.

Daarmee valt een van de laatste stukken op zijn plaats van een puzzel waar de media en leden van het Congres de afgelopen twee weken mee geconfronteerd werden nadat een anonieme klokkenluider, die werkt bij een van de inlichtingendiensten, alarm had geslagen.

Speculaties over hooggeplaatste

Zijn of haar klacht werd door de inspecteur-generaal van de inlichtingendiensten als ‘zorgelijk en urgent’ beschouwd. De wet schrijft voor dat zulke ernstige klachten moeten worden gemeld aan het Congres. Maar dat gebeurde niet, tot kennelijke frustratie van de inspecteur-generaal, die op 9 september het Congres inseinde dat er een klacht werd achtergehouden. Hij ging niet zo ver te zeggen wat er in stond.

Dat leidde tot speculaties dat het een zeer hooggeplaatste functionaris moest zijn die iets had gedaan dat de klokkenluider als misstap opvatte. Mogelijk de president zelf. Na vrijdag lijkt over dat laatste geen twijfel meer te bestaan.

Zoon Biden

Het verband tussen Biden en Oekraïne loopt via zijn zoon Hunter. Die was enkele jaren lid van de raad van bestuur van een Oekraïens gasbedrijf. Omdat er verdenkingen van corruptie tegen hem zouden zijn gerezen, zou zijn vader, destijds vicepresident, de Oekraïense regering onder druk hebben gezet de hoogste aanklager van het land te ontslaan. Het probleem met die theorie is, dat Biden niet de enige was die aandrong op dat ontslag. Ook vanuit andere landen kwam die roep, omdat de aanklager juist te weinig zou doen tegen corruptie in Oekraïne.

Dat Hunter Biden zich met corrupte praktijken heeft beziggehouden, of bijvoorbeeld zijn inkomen voor de Amerikaanse belastingen heeft verzwegen, is tot nu toe niet gebleken.

Een nieuw officieel onderzoek daarnaar in Oekraïne, en zeker een aanklacht, zou Donald Trump persoonlijk zeer goed uitkomen. Biden maakt een goede kans de Democratische uitdager van Trump te worden. Van alle Democratische gegadigden voor die nominatie doet hij het in peilingen het beste tegen Trump. Zowel een beschadigde als een uit de strijd verdwenen Biden zou de kansen op herverkiezing van Trump vergroten.

Advocaat Trump

Er waren al tekenen die er op wezen dat Oekraïne onder druk werd gezet. In mei van dit jaar werd bekend dat de persoonlijke advocaat van Trump, Rudy Giuliani, naar Oekraïne zou gaan om aan te dringen op een onderzoek naar de Bidens. Na grote ophef daarover in de media werd dat afgeblazen. Maar in juni sprak hij alsnog, in Parijs, met een functionaris van het Oekraïense openbaar ministerie. In augustus, enkele weken na het telefoongesprek tussen Trump en Zelenski, ontmoette hij in Madrid een medewerker van de Oekraïense president. En ondanks het feit dat hij voor de privépersoon en presidentskandidaat Trump werkt, niet voor de president, werd dat laatste gesprek gearrangeerd door het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken.

Een andere opvallende gebeurtenis in de relatie van de VS met Oekraïne volgde enkele weken daarna: het opschorten van een grote betaling van hulpgeld aan het land, een kwart miljard dollar. Dat geld was bestemd om Oekraïne moderne wapens te laten kopen. Die heeft het zeer hard nodig voor de strijd tegen opstandelingen die met Russische steun strijden voor afscheiding van Oost-Oekraïne. Volgens het Witte Huis werd de hulp ‘opnieuw overwogen’. Op 12 september werd het geld alsnog vrijgegeven. Het bedrag was zelfs verhoogd, tot 390 miljoen. Giuliani zegt tijdens zijn overleg in Madrid niet op de hoogte zijn geweest van enige touwtrekken om die hulp.

Belofte

Werd het geld gebruikt als breekijzer om Oekraïne tot medewerking te dwingen? En zelfs verhoogd uit dank voor een bewijs daarvan? Dat is nog niet duidelijk. Volgens sommige berichten was de klokkenluider vooral tot zijn klacht gekomen omdat er een ‘belofte’ was gedaan. Maar de ingewijden die vrijdag de Wall Street Journal en andere media vertelden hoe Trump op 25 juli bij Zelenski had aangedrongen op het aanpakken van Biden, zeiden dat ze hem geen belofte hadden horen doen.

Mocht Trump zijn positie als president hebben gebruikt om een ander land te dwingen hem persoonlijk van dienst te zijn, dan heeft hij daarmee nog niet direct een wet overtreden. Maar het zou wel het soort machtsmisbruik zijn waarvoor het instrument ‘impeachment’, afzetting, bedoeld is. Zowel Democratische Congresleden als presidentskandidaten riepen daar vrijdag toe op. “Wanneer zal het Congres de moed hebben om iets te doen?” twitterde kandidaat Beto O’Rourke.

Maar ook al zou het Huis van Afgevaardigden tot impeachment besluiten, de Senaat heeft daarover het laatste woord, en daar hebben de Republikeinen de meerderheid. Die tonen zich tot nu toe niet onder de indruk van het schandaal. “Het zou verkillend werken op de dialoog tussen belangrijke leiders als ze denken dat elke keer dat iemand die meeluistert, maar niet eens meepraat, een klacht gaat indienen, en het in het hele land op de voorpagina’s komt”, zei afgevaardigde Mark Meadows.

De Democraten willen alles op alles zetten om de klacht in handen krijgen. Komende donderdag moet de algemeen directeur van de inlichtingendiensten, Joseph Maguire, voor commissies van zowel het Huis van Afgevaardigden en de Senaat komen uitleggen waarom hij de klacht niet overdraagt. De voorzitter van de commissie van het Huis, de Democraat Adam Schiff, overweegt anders een rechtszaak aan te spannen. Maar het is niet zeker of hij daarmee succes zal hebben. De speciale wet die de procedure voor klokkenluiders bij de inlichtingendiensten regelt, zegt uitdrukkelijk dat de rechter geen bevoegdheid heeft om conflicten over de uitvoering te beslechten. En zelfs als een rechter zich er wel over wil buigen, is de kans groot dat die de bevoegdheid van de president accepteert om tegen buitenlandse staatshoofden te zeggen wat hij wil, en geheim te houden wat hij wil.

Trump ontkent

President Trump zelf wuifde alle speculaties weg, in een persgesprek bij zijn ontmoeting met de Australische premier. “Het is een belachelijk verhaal. Dat is een heel erg partijdige klokkenluider”, zei hij. Maar wie de klokkenluider is, zei hij niet te weten.

Of hij het over Joe Biden had gehad in het telefoongesprek met president Zelenski, hield hij in het midden. Maar, zei hij: “Iemand moet eens goed kijken naar Joe Biden.” Eerder had hij op Twitter al geschreven dat het een ‘prima en respectvolle conversatie’ was geweest, en dat hij heus geen dingen zou zeggen die over de rand waren. Hij was zich immers er van bewust dat bij zulke gesprekken altijd veel mensen meeluisteren.

Donderdag had zijn advocaat Giuliani echter al vooruitgelopen op het mogelijke uitlekken van de inhoud van zijn gesprek. Op Twitter betoogde hij: “Een president die een net gekozen president van een land, waarvan we allemaal weten dat het corrupt is, vertelt dat hij maar beter corruptie kan onderzoeken die de VS raakt, die doet gewoon zijn werk.”

Lees ook:

Was het optreden van Joe Biden ‘presidentieel’ of ‘een schoolvoorbeeld van racisme’?

Heeft Joe Biden zich nu wel of niet vergaloppeerd tijdens het Democratische debat?