Trump volgt het autoritaire script, maar heeft hij zijn rol wel goed ingestudeerd?

Tegen half drie ’s nachts liep Trump het podium op, en deed wat iedereen al de hele avond verwachtte dat hij zou gaan doen, hoewel wat hij deed nog nooit eerder gedaan was door een Amerikaanse president. Hij riep zichzelf uit tot overwinnaar, terwijl er nog geen enkel zicht was op een definitieve uitslag.

Trump stond op dat moment voor in enkele sleutelstaten in het midwesten, waar nog volop geteld werd. Die vroege Republikeinse voorsprong was door alle peilers al voorspeld, omdat in die staten de poststemmen pas later verwerkt mogen worden, en Democraten relatief vaker per post stemmen. Dus werd Trump er nog niet tot winnaar uitgeroepen.

Maar voor hem was dat reden om een complot te insinueren. “Wat is er ineens met de verkiezing gebeurd? Uitgesteld. Jullie weten wat er is gebeurd. Ze wisten dat ze niet konden winnen.” Hij kondigde een gang naar het Hooggerechtshof aan. “We willen dat het stemmen stopt. We willen niet dat ze om vier uur ’s ochtends nog stembiljetten vinden.”

Schrikbeeld dat al maanden de ronde doet onder Trump-stemmers

Democratische officials die in het holst van de nacht ergens dozen stembiljetten vandaan toveren, dat is een schrikbeeld dat al maanden de ronde doet onder Trump-aanhangers. Trump roept ook al maanden openlijk dat poststemmen frauduleus zijn, en dat er op verkiezingsdag een winnaar moet zijn, ook al gebeurt het regelmatig dat het tellen van de stemmen langer duurt, meest recentelijk in 2000 en 2004.

Kenners van autoritaire leiders waren niet echt verbaasd over de acties van Trump. In een artikel van New York Magazine uit september werd het scenario dat zich op verkiezingsnacht ontvouwde al exact voorspeld. “Als historicus ken ik geen staatsgreep die zo ver van te voren is aangekondigd”, zei destijds Timothy Snyder, de hoogleraar die onder andere ‘Over tirannie’ schreef.

Het is niet voor het eerst dat Trump de afgelopen vier jaar democratische normen met voeten treedt, en de tactieken overneemt die machthebbers in bijvoorbeeld Hongarije en Polen, zoals het politiseren van de rechterlijke macht en het naar de hand zetten van verkiezingsprocedures. Wat de pogingen van Trump uitzonderlijk maakt, is dat hij zo openlijk toegeeft wat de bedoeling is. Vaak als hij op zijn favoriete televisiezender Fox voor de vuist weg zit te praten.

Impeachment-procedure

Op 22 november 2019 gaf hij daar bijvoorbeeld openlijk toe dat hij financiële hulp aan Oekraïne tegengehouden had, zolang dat land weigerde om een onderzoek in te stellen naar de praktijken van de zoon van Joe Biden – precies de beschuldiging waarover op dat moment een impeachment-procedure liep.

Op 30 maart 2020 gaf hij daar openlijk toe dat hij niet wilde dat de opkomst bij de verkiezingen te hoog zou worden, omdat “er dan nooit meer een Republikein verkozen zou worden in dit land”.

Op 14 augustus 2020 gaf hij daar openlijk toe dat hij extra financiering voor de post blokkeerde, omdat hij niet wilde dat de post in staat zouden zijn om alle poststemmen te verwerken.

En op 23 september 2020 gaf hij openlijk toe, deze keer eens niet bij Fox, dat hij de vrijgekomen zetel in het Hooggerechtshof op wilde vullen met een eigen kandidaat, omdat die hem zou kunnen helpen als de verkiezingsuitslag bij het Hof zou belanden.

‘Gelukkig heeft hij te weinig controle over onze politieke instituties’

En daar wil hij de verkiezingsuitslag nu dus inderdaad naartoe sturen. “Donald Trump volgt het populistische script precies”, reageerde politicoloog Yascha Mounk, auteur van ‘The People vs. Democracy’, gisteren op Twitter. Maar, voegde hij eraan toe, “gelukkig heeft hij te weinig controle over onze politieke instituties om zijn bedreigingen waar te maken.”

Het weerwerk dat die instituties de president de afgelopen jaren gegeven hebben was echter niet altijd even sterk. De Republikeinen in de Senaat besloten de impeachment van Trump niet te bekrachtigen. En ’s lands grootste televisiestation Fox functioneerde vaak als cheerleader van de president. Aan de andere kant, toen Trump dinsdagnacht prematuur de overwinning claimde, legden ook de verslaggevers van Fox News direct aan hun kijkers uit dat dat echt nog geen uitgemaakte zaak was.

Juridische stappen

De rechterlijke macht is nu aan zet. Op woensdag maakte de Trump-campagne de dreiging met juridische stappen voor het eerst concreet, en kondigde aan dat het een onmiddellijk einde eist aan het tellen van de stemmen in Michigan en Pennsylvania, ook eisten ze een hertelling in Wisconsin. Er zullen ongetwijfeld nog meer rechtszaken volgen, over welke stemmen wel en niet meegeteld mogen worden. Of die uiteindelijk tot het Supreme Court doordringen, waarvan Trump hoopt dat zijn benoemingen loyaal aan hem zijn, dat is nog geen uitgemaakte zaak. Het Hof bepaalt zelf welke zaken het opneemt.

Timothy Snyder was eerder deze week in The New Yorker bot over Trump: die beheerst zijn rol in het autoritaire script simpelweg heel slecht. “Effectieve autocraten verdraaien de regels over het algemeen precies genoeg om aan de macht te blijven”. Die laten het niet op zo’n spannende ontknoping aankomen.

Lees ook?

Trump deed het onverwacht goed bij latino’s, Biden bij jongeren

Trump deed het bij latino’s stukken beter dan verwacht. Maar niet bij alle latino’s.