Tot nu toe was president Donald Trump geen groot liefhebber van militaire escalatie. Met het uitschakelen van een Iraanse generaal toont de president zich van een ongewone kant. Wat bewoog hem?
Op het schaakbord van het Midden-Oosten hebben de VS een van de zwaarste stukken van tegenstander Iran geslagen. Of dat een sterke zet was, is nog onduidelijk.
De drone-aanval die generaal Qassem Soleimani doodde, hoofd van de Quds-eenheid van de Iraanse Revolutionaire Garde, werd gisteren in Washington gezien als een historische stap. De reacties van leden van het Congres lieten zich voorspellen aan de hand van het partijspeldje. Presidentskandidaat en voormalig vice-president Joe Biden zei dat Trump ‘dynamiet in het kruitvat’ heeft gegooid. De Republikeinse senator Lindsey Graham noemde het ‘een klap voor een Iraans regime dat Amerikaans bloed aan zijn handen heeft’.
Volgens het ministerie van defensie moest de actie ‘direct gevaar’ voor Amerikaanse militairen en diplomaten keren. Die formulering biedt juridische rugdekking, omdat het anders zou gaan om een standrechtelijke executie, verboden in het internationaal recht, en een oorlogsdaad zonder instemming van het Congres, een schending van de grondwet.
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) 3 januari 2020
Ongewone kant
Met het uitschakelen van Soleimani laat Donald Trump zich in meerdere opzichten van een ongewone kant zien. Stilistisch: de eerste uren erna verstuurde de Amerikaanse president, die normaal gesproken niet van Twitter weg te slaan is, alleen een tweet met de Amerikaanse vlag. Strategisch: Trump veegt landen graag de mantel uit, legt invoerrechten of sancties op. Maar ondanks zijn uitgesproken voorliefde voor uniformen en bewondering voor stoere generaals, was hij tot nu toe geen groot liefhebber van militaire escalatie.
In 2017 en 2018 liet hij raketten afvuren op doelen in Syrië omdat Damascus chemische wapens had gebruikt tegen opstandelingen. Maar toen afgelopen zomer Iran een Amerikaanse drone neerschoot, blies Trump een represaille op het laatste moment af. Naar eigen zeggen omdat hij het verlies van een drone, zonder verdere slachtoffers, niet de 150 Iraanse doden waard vond die volgens de legerleiding zouden gaan vallen.
Deze week is dat allemaal anders. Nadat bij een raketaanval in Irak een Amerikaan werd gedood die voor het Amerikaanse leger werkte, namen de VS wraak met een aanval op een door Iran gesteunde militie, waarbij 25 doden vielen. En nu is een zeer hoge Iraanse militair uitgeschakeld.
VS sturen extra militairen
De Verenigde Staten sturen ongeveer 3000 extra militairen naar het Midden-Oosten. Het zou de bedoeling zijn dat de versterkingen ongeveer 60 dagen blijven, berichten NBC News en de Washington Post op basis van anonieme bronnen.
De bronnen zeggen dat het besluit niets heeft te maken met de dood van de machtige Iraanse generaal Qassem Soleimani. Die kwam vrijdag om het leven door een Amerikaanse luchtaanval in Irak. Iran heeft al laten weten de dood van de generaal te zullen vergelden.
De VS maakten eerder deze week bekend zo’n 750 extra manschappen naar het Midden-Oosten te sturen. Toen was al duidelijk dat mogelijk meer versterkingen zouden volgen. De inzet van de extra troepen volgde op gewelddadige protesten bij de Amerikaanse ambassade in Bagdad.
Bij de ambassade in de Iraakse hoofdstad was gedemonstreerd na Amerikaanse luchtaanvallen op bases van een door Iran gesteunde militie. Die zat volgens de VS achter een raketaanval die het leven had gekost aan een Amerikaan.
Plotseling terugslaan
Vanwaar die plotselinge bereidheid tot terugslaan? Mogelijk groeide in het Witte Huis en het Pentagon het besef dat in het Midden-Oosten de tegenstanders van de VS niet langer geloofden dat het land zijn belangen of die van bondgenoten met geweld zou verdedigen. De acties van deze week moesten hen dan uit die droom helpen.
Maar dat Soleimani gevaar opleverde voor Amerikaanse militairen kan niet de enige reden zijn. Door de acties van Iraakse milities was hij verantwoordelijk voor de dood van honderden Amerikaanse militairen. Toch zagen de vorige twee presidenten,
George W. Bush en Barack Obama, ervan af hem te doden toen de kans zich voordeed. Een groot verschil met nu is dat de afgelopen week na de aanval op de Iraakse militie ook Amerikaanse diplomaten werden belaagd. Pro-Iraanse demonstranten belegerden de ambassade in Bagdad.
In de VS gingen de gedachten vanzelf terug naar de bezetting van de ambassade in Teheran in 1979. En naar de aanval in 2012 in Benghazi in Libië, die onder meer de Amerikaanse ambassadeur het leven kostte.
Zeer beschadigend
Die gebeurtenissen waren politiek zeer beschadigend voor de betrokken Amerikaanse leiders. De gijzeling van diplomaten in Teheran kostte Jimmy Carter mogelijk zijn tweede termijn als president. Na Benghazi werd minister van buitenlandse zaken Hillary Clinton door de Republikeinen achtervolgd met onderzoeken die moesten vaststellen of ze tekort was geschoten in het zorgen voor beveiliging.
Met de aanval op Soleimani neemt Trump een groot risico op verdere escalatie. Naar de regio waar hij zich juist uit wil terugtrekken, stuurt hij nu noodgedwongen ruim drieduizend militairen om eventuele represailles van Iran het hoofd te bieden.
Maar Soleimani laten leven was kennelijk geen optie. Zijn eigen ‘Teheran’ of ‘Benghazi’, met Hillary Clinton die dan bestraffend de vinger heft – dat moet voor Donald Trump een schrikbeeld zijn geweest.
Lees ook:
Conflict VS-Iran dreigt buurland Irak te ontwrichten
Amerikaanse militairen en sjiitische milities staan weer tegenover elkaar in Irak. Dat land wordt meegezogen in het conflict tussen de VS en Iran.
Qassem Soleimani: gevreesd en bewonderd brein achter buitenlandse operaties Iran
Vriend en vijand zagen Qassem Soleimani als een van de slimste spelers in het Midden-Oosten. De leider van de Al-Quds-divisie werd vrijdag door de Amerikanen gedood.
