Tranen van geluk na wapenstilstand in Tigray, maar de vrede is kwetsbaar

Eindelijk naar huis. De 49-jarige Kahssay Hailu lachte, huilde en bad afgelopen woensdag, buiten het vliegveld van Addis Abeba, toen het haar was gelukt een vliegticket terug naar Meke’le te bemachtigen, de hoofdstad van de Ethiopische provincie Tigray.

Twee jaar geleden reisde ze naar Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië, om haar dochter te bezoeken. Daar kwam ze vast te zitten. Twee jaar lang heeft ze haar man en haar andere kind niet kunnen zien: twee weken na haar aankomst in november 2020 brak de oorlog in Tigray uit en werd de opstandige provincie afgesneden van de rest van het land.

Maar sinds begin oktober een fragiele wapenstilstand werd gesloten begint nu, ruim twee maanden later, het gebied zich eindelijk te heropenen. Woensdag hervatte Ethiopian Airlines de eerste commerciële vluchten in anderhalf jaar tijd vanaf de hoofdstad naar het duizend kilometer noordelijker gelegen Meke’le. Dat zorgde voor emotionele taferelen rond het vliegveld, waar mensen, verlangend terug te keren naar huis, onzeker zijn over wat ze daar aan zullen treffen.

“Ik bid dat deze vrede het houdt”, zei Kahssay Hailu bij de bagageband tegen persbureau Reuters. “Als er vrede is, is alles er.”

Eén vlucht per dag

Zoals zij zijn er velen die door de verwoestende oorlog tegen de rebellenbeweging TPLF lang afgesneden waren van hun familie. Een oorlog die aan honderdduizenden mensen het leven kostte en die nu gewonnen lijkt door de regering van Ahmed Abiy, juist door het gebied zo lang afgesneden, belegerd en uitgehongerd te hebben.

De eerste vlucht voor woensdag was binnen enkele uren uitverkocht. Nu gaat het nog om één vlucht per dag, maar de vliegmaatschappij hoopt dit aantal binnenkort te kunnen uitbreiden nu ook de communicatiekanalen met het gebied langzaam worden hersteld. Ook zou Ethiopian Airlines vanaf maandag weer gaan vliegen op Shire, een stad in Tigray die ook als Inda Selassie bekendstaat.

De stappen worden gezet nadat Tigray afgelopen maandag voor het eerst sinds de wapenstilstand werd bezocht door een overheidsdelegatie uit de hoofdstad, geleid door de voorzitter van het Ethiopische parlement. Zowel uit Tigray als uit Addis Abeba klonken hierop positieve signalen: een ‘mijlpaal’ en een ‘bewijs dat het vredesproces de goede kant op gaat’.

Na het bezoek zorgde het meegereisde staatsbedrijf Ethio Telecom ervoor dat Meke’le weer telefonisch bereikbaar werd, net als 27 andere steden in Tigray. Ook banken openen weer hun deuren, waardoor het betaalverkeer hervat kan worden. Inmiddels zou de stroom moeten zijn hersteld in het hele gebied.

Tekort aan voedsel en medicijnen

Zou moeten – want bevestiging van al dit positiefs is moeilijk te vinden. Zo is nog niet heel Tigray vrij toegankelijk, merken hulpverleningsinstanties. En weliswaar worden steeds meer hulpgoederen tot het gebied toegelaten, maar wat het Rode Kruis daar aantrof is ‘zorgwekkend’. Er is een tekort aan alles, vooral aan voedsel en medicijnen, waardoor twee maanden na de wapenstilstand nog altijd mensen dagelijks sterven. Buitenlandse journalisten en internationale mensenrechtenorganisaties worden nog buiten de deur gehouden.

Wel kwamen donderdag voor het eerst in een jaar tijd federale politieagenten aan in Meke’le. Ook arriveerde die dag, na meer dan een maand vertraging, de eerste waarnemingsmissie; een team met vertegenwoordigers van de Afrikaanse Unie, de Ethiopische overheid en de TPLF. Zij moeten erop toezien dat het vredesverdrag wordt nageleefd en de wapens inderdaad zwijgen.

Maar dat is nog niet overal het geval, zei de Tigrese leider Debretsion Gebremichael deze week. Op verschillende plekken wordt nog gevochten, en op diverse plaatsen zijn nog troepen uit Eritrea aanwezig die Abiy de afgelopen jaren steunden in zijn veldtocht in Tigray. De Eritrese aanwezigheid weerhoudt TPLF ervan zich volledig te ontwapenen: zolang Eritrea actief is in de provincie, kan volgens de leiders van Tigray geen sprake zijn van een blijvende vrede.

Wel kwamen vrijdag de eerste ooggetuigenverslagen naar buiten dat Eritrese troepen zich zouden terugtrekken uit de steden Shire en Aksum. Onduidelijk nog is of dit betekent dat de militairen heel Tigray zullen verlaten: Eritrea onthoudt zich nog altijd van commentaar.

Lees ook:

Toegang hulpgoederen Tigray komt langzaam op gang, maar waarom duurde dat zo lang?

Bijna twee weken na de wapenstilstand zijn internationale hulporganisaties nog steeds in gesprek om toegelaten te worden tot Tigray. Maar die toegang had überhaupt geen inzet van onderhandelingen moeten zijn, zegt een expert.