Technocrate met bijzondere familiegeschiedenis moet Frans pensioenplan doordrukken

De Franse premier Élisabeth Borne probeert vanaf maandag controversiële pensioenhervormingen door het parlement te loodsen. ‘Ons doel is om het pensioenstelsel te redden.’

Voor de Franse premier Élisabeth Borne breekt maandag het moment van de waarheid aan. Het parlement in Parijs begint dan met de behandeling van fel omstreden pensioenhervormingen. Vooral de verhoging van de pensioenleeftijd van 62 naar 64 jaar is controversieel. Om de druk op de regering te vergroten, gaan Fransen dinsdag bovendien opnieuw demonstreren en staken, voor de derde keer in enkele weken.

Premier Borne staat voor de taak om de hervormingen door de volksvertegenwoordiging te loodsen. Daarbij zal zij, zoals steeds, aanvoeren dat verhoging van de pensioenleeftijd vanwege de vergrijzing bittere noodzaak is. Steeds minder werkenden draaien in Frankrijk op voor de pensioenen van steeds meer gepensioneerden. “We kunnen niet een gullere sociale zekerheid hebben dan onze buurlanden terwijl we minder werken”, waarschuwde Borne eerder.

Élisabeth Borne – 61, gescheiden, moeder van één zoon – is een doorgaans rustig pratende politicus. Ze geldt als een technocraat, die zich graag baseert op cijfers en statistieken, en heeft een reputatie als workaholic. De Parijse burgemeester Anne Hidalgo, met wie ze samenwerkte toen ze directeur was van het hoofdstedelijke metrobedrijf, noemde haar ooit ‘een ongelooflijk werkpaard’.

Bornes vader overleefde Auschwitz

De premier had een bewogen jeugd. Haar vader Joseph Bornstein, een Jood afkomstig uit Polen, zat in de Tweede Wereldoorlog in het Franse verzet. Hij gebruikte ‘Borne’ als naam op een valse identiteitskaart voordat hij werd gedeporteerd naar Auschwitz. Hij overleefde het concentratiekamp en nam na de oorlog officieel de naam Borne aan, maar beroofde zich van het leven toen Élisabeth elf was.

“Het was niet altijd makkelijk”, zei Borne vorig jaar tegen de tv-zender C8 over haar jeugd. “Mijn moeder bleef achter met twee dochters en geen echt inkomen.” Ze vertelde na het overlijden van haar vader extra haar best te hebben gedaan op school, waarin ze een zekere troost vond. “Ik vond wiskunde vertrouwenwekkend en rationeel.”

Dankzij een overheidsbeurs kon Borne studeren aan de École Polytechnique, een van Frankrijks prestigieuze grandes écoles, waar van oudsher de bestuurlijke elite wordt klaargestoomd. Een glanzende carrière in de bureaucratie volgde.

Met haar linksere signatuur moet Borne de hervorming er voor Macron door krijgen

Ze werkte onder een reeks socialistische ministers, maar werd zelf nooit lid van de Parti socialiste. Na de zege van Emmanuel Macron in de presidentsverkiezingen in 2017 sloot ze zich aan bij zijn centristische partij en trad toe tot zijn regering. Ze had achtereenvolgens de portefeuilles van transport, milieu en sociale zaken.

Dat Macron haar in mei vorig jaar, nadat hij een tweede presidentstermijn had veroverd, naar voren schoof als premier, had volgens Franse politieke commentatoren alles te maken met de geplande pensioenhervorming. Macron had in zijn eerste termijn al een poging gewaagd om het pensioenstelsel aan te passen, maar had toen onder druk van protesten en de coronapandemie moeten opgeven. Hij hoopte dat Borne met haar wat linksere signatuur in staat zou zijn om de nieuwe, iets minder verstrekkende hervormingen door het parlement te loodsen.

Haar benoeming riep echter onmiddellijk een sarcastische reactie op van Jean-Luc Mélenchon, de leider van de radicaal-linkse oppositiepartij La France insoumise, die mordicus tegen de plannen is. “Op naar een nieuw seizoen van sociaal misbruik”, smaalde hij op Twitter.

Steun van centrumrechts is nodig voor meerderheid

Of Borne de hervormingen erdoor zal krijgen, moet de komende tijd blijken. Haar regering heeft geen meerderheid in de Assemblée, de Franse Tweede Kamer. Zij heeft steun van de centrumrechtse Les Républicains nodig en deed daarom een kleine concessie aan die partij. Wie begint met werken op zijn 20ste of 21ste zal volgens deze aanpassing al met 63 jaar met pensioen kunnen. In principe zou ze ook gebruik kunnen maken van een grondwetsbepaling die de regering de macht geeft om bepaalde wetten per decreet in te voeren. Maar deze ‘nucleaire optie’ wordt gezien als autoritair en Borne zou hem niet willen gebruiken.

Veel zal naar verwachting dan ook afhangen van de stakingen en protesten. Als die heel massaal worden en het land langdurig lam leggen, kan dat Borne dwingen om het plan in te trekken of flink af te zwakken. De straat kan machtig zijn in Frankrijk.

Mikpunt van spot en haat

Zelf is de premier inmiddels voor veel betogers een mikpunt van spot en haat. ‘La retraite d’Elisabeth dépasse les Bornes’, viel afgelopen dinsdag op een protestbord te lezen, wat met een woordspeling op haar achternaam neerkomt op: ‘Het pensioenplan van Elisabeth gaat te ver.’ Op een ander bord stond ‘Borne to be a lie’, een variatie op de jaren-zeventig-discohit ‘Born to be alive’, suggererend dat de premier een en al leugen en bedrog is.

Niettemin lijkt Borne vooralsnog het hoofd koel te houden. In een interview op tv-station France2 afgelopen donderdag deed ze haar best om begrip te tonen voor alle verzet. “Ik hoor de tegenzin, de zorgen, de vragen”, zei ze. Maar ze hield ook voet bij stuk: “Ons doel is om het pensioenstelsel te redden.”

Lees ook:

Frankrijk komt massaal in verzet tegen pensioenplan Macron

Franse bonden hopen dinsdag één tot twee miljoen mensen de straat op te krijgen tegen een verhoging van de pensioenleeftijd naar 64. Ook wordt er gestaakt. ‘Macron zal zeker nog wat water bij de wijn moeten doen.’

Parijs doet nieuwe poging: Fransen moeten langer doorwerken

De Franse president Macron doet opnieuw een poging het pensioenstelsel te herzien. Onder andere de pensioenleeftijd moet omhoog. Dat zal naar verwachting tot stakingen en protesten leiden.