AchtergrondChina-VS
Spanning tussen China en VS loopt op
Een incident met een spionagevliegtuig verhoogt de militaire spanning tussen China en de VS. Aan Chinese kant klinkt bezorgdheid om een conflict.
Schond een Amerikaans spionagevliegtuig de internationale regels door over Chinese marineschepen te vliegen die aan het oefenen waren? Ja, zegt China, het incident was overduidelijk een ‘provocatie’. Nee, zeggen de Verenigde Staten, de piloot hield zich aan de afspraken. Het geruzie tekent de oplopende militaire spanning tussen de twee wereldmachten.
Over de feiten zijn Peking en Washington het wel eens: dinsdag vloog een U-2 verkenningsvliegtuig boven de Golf van Bohai, aan de noordkust van China, waar de Chinese marine op dat moment een grote oefening hield. Het incident vond plaats boven wateren die overduidelijk Chinees zijn, niet heel ver van de hoofdstad Peking en daarmee is het logisch dat de autoriteiten het als een provocatie zien.
Ook het toestel zelf lijkt van symbolisch belang: een U-2 verkenningsvliegtuig, een type dat heel hoog kan vliegen en al lang in gebruik is. In 1960 schoot de toenmalige Sovjet-Unie een Amerikaanse U-2 neer, die toen in een geheime missie boven dat land vloog. Dit incident was een van de hoogtepunten van de Koude Oorlog, het langlopende conflict tussen de toenmalige wereldmachten.
Hooggeplaatste Chinezen waarschuwen voor een echt militair conflict
Veel experts zien nu een koude oorlog ontstaan tussen de Verenigde Staten en China. Veel omstandigheden zijn anders, zo is er veel meer contact en handel tussen de twee rivalen dan destijds, maar het is wel duidelijk dat de militaire spanning oploopt. Zozeer dat hooggeplaatste Chinezen zelfs waarschuwen voor een echt militair conflict. Niet om te dreigen, maar uit oprechte bezorgdheid.
Die bezorgdheid klinkt door in een artikel van Zhou Bo, verbonden aan een denktank van de Tsinghua-universiteit in Peking, in de Britse krant Financial Times. ‘De relatie tussen China en de VS is in een vrije val’, schrijft Zhou. De Amerikanen zijn er volgens hem van overtuigd dat Peking hen wil terugdringen in de Stille Oceaan. En president Donald Trump zou als een kat in nood de confrontatie met China zoeken, om zijn Democratische opponent Joe Biden te verslaan in de verkiezing in november.
Zhou waarschuwt voor een ongeluk in deze gespannen situatie. In 2001 botsten militaire toestellen van de twee landen, waarbij een Chinese piloot om het leven kwam. Twee jaar geleden passeerden marineschepen van de rivalen elkaar op veertig meter in de Zuid-Chinese Zee, een afstand van niks. In de huidige, nog meer gespannen toestand, zou zo’n botsing tot een militair conflict kunnen leiden, aldus Zhou.
Nederland vraagt aandacht voor geloofsvrijheid in China
De Nederlandse minister van buitenlandse zaken Stef Blok heeft woensdag bij zijn Chinese collega Wang Yi de mensenrechtensituatie in diens land aangekaart. Wang bracht een kort bezoek aan Den Haag, tijdens een reis langs verschillende Europese hoofdsteden. Blok vroeg onder meer aandacht voor de geloofsvrijheid van moslims, christenen en Tibetaanse boeddhisten, die volgens hem onder druk staat in China.
Ook de vrijheid van de inwoners van Hongkong kwam ter sprake. In die stad zijn de laatste tijd kritische politici, activisten en journalisten opgepakt. Verder spraken de twee ministers over handel en samenwerking in de strijd tegen het coronavirus.
Wang heeft tijdens zijn bezoek aan Den Haag publiekelijk geen uitspraken gedaan. Dinsdag deed hij dat wel, in Italië. Wang waarschuwde daar niet mee te gaan in een ‘nieuwe koude oorlog’ tegen China. Hij riep Europese landen op zich niet mee te laten slepen door de Verenigde Staten, al noemde hij dat land niet bij naam. Wang reist verder naar Duitsland, Noorwegen en Frankrijk.
De VS willen de zee openhouden voor internationaal verkeer
De kans op een nieuw incident of ongeluk neemt alleen maar toe, want de twee landen zoeken elkaar steeds meer op. China heeft het aantal militaire oefeningen in de wateren van Oost-Azië de laatste jaren opgevoerd, op dit moment zijn er zelfs vier grote exercities tegelijk gaande. Woensdag meldde Peking nog dat een ander Amerikaans verkenningsvliegtuig boven een marine-oefening in de Zuid-Chinese Zee vloog.
En juist in die Zuid-Chinese Zee gebruikt de Amerikaanse marine vaker dan ooit betwiste vaarroutes. De VS willen de zee open houden voor internationaal verkeer, de Chinezen stellen dat het om nationale wateren gaat en onderbouwen die claim door riffen en atollen te versterken tot echte eilandjes. Maar die eilandjes worden door de internationale gemeenschap niet als zodanig erkend, en dus ook niet de territoriale wateren die er volgens China dan omheen liggen.
Waar Zhou Bo zijn bezorgdheid uit, roert de Chinese krant Global Times de trom. In een commentaar werd afgelopen weekend onomwonden gewaarschuwd voor een dreigende oorlog. Ook hier valt te lezen dat de Chinees-Amerikaanse verhoudingen zich in een ‘neerwaartse spiraal’ bevinden. Niet alleen de militaire spanning speelt mee, maar ook het handelsconflict, evenals de westerse kritiek op het Chinese optreden in Hongkong en de onderdrukking van de Oeigoeren.
De Global Times voegt aan de oplopende spanning tussen China en de VS nog een element toe: Taiwan. Dit zelfstandige eiland wordt door Peking als een afvallige provincie beschouwd. Als de Taiwanese president Tsai Ing-wen officieel de zelfstandigheid uitroept, zal China ingrijpen. De Global Times waarschuwt de Amerikanen alvast in dat geval niet de Taiwanese kant te kiezen.
Lees ook: De vrije geest van Hongkong is getemd, China kijkt alweer verder
Met een nieuwe wet en de komst van veiligheidsdiensten heeft Peking de tot nu toe vrije stad Hongkong in zijn greep gekregen. Waar stopt de Chinese machtsuitbreiding?
Het Koude Oorlog-denken is weer helemaal terug, en Europa kijkt verdeeld toe
Na de Koude Oorlog leek het denken in invloedssferen voorbij. Maar China, Rusland en de Verenigde Staten eisen inmiddels weer eigen machtszones op. Europa kijkt verdeeld toe.
