Spanning loopt op nu de Nijl stuwmeer in Ethiopië vult

De satellietbeelden van de Sentinel-1 zorgen acuut voor nog grotere spanningen tussen Ethiopië enerzijds en Egypte en Soedan anderzijds. Het woord ‘oorlog’ hangt zelfs in de lucht tussen Egypte en Ethiopië.

Foto’s van eind vorige maand van de Blauwe Nijl en de Grote Renaissancedam, die Ethiopië bouwt op de grens met Soedan, tonen een strak stromende rivier. Foto’s van begin deze week van dezelfde plek laten een groot meer zien achter de dam waar de Nijl instroomt.

Tien jaar is er onderhandeld over het vullen van het gigantische stuwmeer achter de dam, met 74 miljard kubieke meter water. Ethiopië wilde er al begin juli mee beginnen. Op het laatste moment zijn er deze maand nog onderhandelingen gevoerd om tot een gemeenschappelijke oplossing te komen tussen de drie landen, maar zonder succes. Deze week viel het doek.

‘In veertig jaar zou er niet zoveel water naar beneden zijn gekomen’

De Ethiopische minister van water, Seleshi Bekele, bevestigde dat het Nijlwater het reservoir instroomt. Later voegde hij er aan toe dat het niet kwam omdat Ethiopië de sluisdeuren in de dam had gesloten. Nee, er valt zoveel regenwater dat de Blauwe Nijl bij het stuwmeer buiten zijn oevers treedt en het meer vormt. De rivier bracht volgens hem nog steeds evenveel water stroomafwaarts richting Soedan en Egypte als normaal het geval is. In veertig jaar zou er niet zoveel water naar beneden zijn gekomen, volgens Ethiopië. Zelfs het Victoriameer tussen Kenia, Oeganda en Tanzania loopt over.

De minister van irrigatie in buurland Soedan, Yasser Abbas, betwist deze Ethiopische verklaring. Het Al-Dayem waterstation, net over de grens, ziet het waterpeil in de Blauwe Nijl sinds deze week dalen. Er zou per dag zeker 90 miljoen kubieke meter minder het land instromen. Soedan wijst eenzijdige stappen om het reservoir achter de hydro-elektrische dam te vullen ten sterkste af.

Lijnrecht tegenover elkaar

De Egyptische minister van buitenlandse zaken, Sameh Shoukry waarschuwde voor een crisis en een conflict dat de regio zal destabiliseren.

Egypte en Ethiopië staan lijnrecht tegenover elkaar. Het laatste land wil met de dam elektriciteit opwekken om de 110 miljoen inwoners van stroom te voorzien en zo uit de armoede te tillen. Egypte vreest grote watertekorten, omdat het land voor 90 procent afhankelijk is van Nijlwater. Uiteindelijk komt 85 procent daarvan in Egypte van de Blauwe Nijl, die door Ethiopië stroomt, en 15 procent van de Witte Nijl. Beide rivieren vloeien samen in de Soedanese hoofdstad Khartoem.

De landen kunnen het niet over eens worden over de snelheid waarmee het stuwmeer wordt gevuld. Ethiopië wil hier hooguit vier tot zeven jaar over doen, Egypte eist een veel langere periode uit vrees voor een watertekort. Ook is er een venijnig dispuut over de minimale hoeveelheid water die Ethiopië moet doorlaten naar de landen stroomafwaarts, vooral in periodes van aanhoudende droogte. De laatste kwestie gaat over een procedure voor bindende geschillenbeslechting, arbitrage, waar geen overeenstemming over is.

‘Existentiële bedreiging’ versus ‘existentiële noodzaak’

Egypte claimt oude waterrechten op de Nijl uit een verdrag uit jaren vijftig met Soedan, waarbij Ethiopië nooit partij was. Ethiopië claimt zijn soevereine recht om de dam te bouwen en het reservoir te vullen. Egypte ziet de dam als ‘een existentiële bedreiging’ en waarschuwt de ‘de vitale belangen van land en zijn honderd miljoen inwoners te zullen beschermen’. Ethiopië zegt dat het gebruik van het Nijlwater om elektriciteit op te wekken economische een ‘existentiële noodzaak’ is.

Onderhuids spelen de reputaties van beide presidenten een rol. De Egyptische Abdel Fattah al-Sisi vreest onrust onder de bevolking als het water in de Nijl daalt. De Ethiopische president Abiy Ahmed kampt met veel etnische onrust in zijn land. De verkiezingen zijn uitgesteld. Als hij zijn belofte niet gestand doet om het stuwmeer snel te vullen en elektriciteit op te wekken, staat zijn positie ter discussie.

Beide presidenten voelen grote interne druk om met resultaten te komen en zo groeit het risico op een escalerend conflict over het water van de Nijl.

Lees ook:

Egypte en Ethiopië blijven botsen over megadam in de Nijl.

Ethiopië moet van Egypte het watergebruik van de grootste Afrikaanse dam aanpassen aan landen die ook dammen in de Nijl willen bouwen.

Egypte vreest nieuwe dam in Oeganda.

Oeganda bedreigt de watervoorziening in Egypte met een nieuwe dam in de Witte Nijl om elektriciteit op te wekken.